जलवायु पविर्तनको समस्या अनुकूलनमा गोवरग्यास प्रविधिको महत्व

रसुवा खबर वर्ष१, अंक १४, २०६७ साल पुस २४ गते शनिबार

एकातिर वायुमण्डलको तापक्रममा अत्याधिक र अनेपेक्षित रूपले बृद्धि भइरहेको छ र अर्कातिर विभिन्न प्रजातिका विरुवाहरू पनि स्थानान्तरण वा लोप हुँदै गई रहेका छन् । तर्राईमा हुने प्रजाति पहाडमा, पहाडका प्रजाति हिमालमा पाइनु वा हिमालका प्रजाति अन्यत्र देखा पर्नु वा लोकबाट नै लोप हुनु, पृथ्वी उष्ण हुदै जनजीवनमा प्रतिकूल असर पर्नु, विभिन्न प्रजातिले सदा झैं समयान्तर गरि फल दिनु वा फूल फूल्नु यी आदि आदि समस्या वा विषय वस्तु नै जलवायु परिवर्तन हुनुको प्रमाण हुन । कहिले अतिवृष्टि त कहिले अनावृष्टी वा खण्डबृष्टि हुनु वा कहिँ बाढी पहिरो त कहिँ खडेरी आदि हुनु पनि जलवायु परिवर्तनको प्रमाण हुन् । विभिन्न वातावरणविद्हरूको पृथ्वी नै नरहने कुरावाट, हिमाल नरहने, ताल तलैया सुक्ने वा फुट्ने, पृथ्वी नै पानी विहिन वन्ने कुरावाट हामीमा सन्त्रास सिर्जना भईरहेको छ । यी कुराहरूमा सम्पूर्ण मानववर्ग पूर्ण रूपले सचेत रहनु पर्छ ।


जलवायु परिवर्तनको समस्या हामी र हाम्रा कारण सिर्जना हुने गरेका छन् । हामीले समस्या निम्त्याएका छैनौं भनेर कसैले पनि भन्नु पर्दैन । धेरै वा थोरै हामीले वातावरणमा असहजता थपिराखेका छौं । जानेर वा नजानी समस्या निम्त्याउने पनि हामी हौं र समस्या न्यूनीकरणका लागि सहयोग पुर्याउने पनि हामी नै हौं । हामीले हाम्रो वरिपरि रहेका विभिन्न प्रजातिका वोट विरुवा नष्ट गर्दा तथा जैविक, अजैविक वस्तुहरू डढाउँदा, कलकारखाना तथा सवारी साधन सञ्चालन गर्दा, खेती प्रविधिमा रासायनिक वस्तुको अत्याधिक प्रयोग गर्दा, धुँवा युक्त भान्छाको प्रयोग गर्दा, खनिज वा कोईलाको अत्याधिक प्रयोग गर्दा नै विभिन्न प्रकारका हरित गृहमा प्रभाव पार्ने कार्वनर्डाई अक्र्साईड , नाईट्रस अक्र्साईड, सल्फर र्डाईअक्र्साईड, मिथेन,फ्लोर परफ्लोर कार्वन्स, हाईड्राफ्लोर कार्वन तथा सल्फर हेक्जा कार्वन जस्ता ग्यासको मात्रा बढ्ने गर्दछ । वातावरणमा पैदा हुने कार्वनर्डाईअक्र्साईड रूखले लिएर हामीलाई अक्सिजन दिने गर्छ । जहाँ रूखविरूवाको बिनास हुन्छ तहाँ कार्बनर्डाईअक्र्साईड पुनः हामीले नै खानु पर्ने हुन्छ । जसको कारण विभिन्न किसिमका रोगहरूको प्रकोप बढ्दै जान्छ र मानवीय क्षति बढ्दै जान्छ । त्यसैले जंगलको उचित विकास तथा विस्तारबाट यी खाले ग्यासको उर्त्र्सजनमा कम गर्न सकिने भएकोले अव यी समस्या न्यूनीकरण गर्न हामी सबैले जागरक भएर चेतनामूलक अभियान सञ्चालन गर्नु पर्दछ । बिभिन्न किसिमका अन्तरक्रिया सडक नाटक, होर्डिङ बोर्ड, पोस्टर, पम्ल्पेट, मिडिया कार्यक्रम तथा विभिन्न भाषामा आधारित कार्यक्रमको माध्यमबाट यो समस्या समाधान गर्नु आजको लागि अति नै प्रमुख कुरा हो ।

नेपाली भूभाग प्रायशः हिमाली वा उच्च पहाडी वस्तीहरू मिलेर बनेको छ । खाना पकाउन मुख्य इन्धनको रूपमा जंगलको दाउरा नै प्रयोग हुने गरेको छ । हाम्रो समाजमा दाउरा कम लाग्ने वा दाउरा नै नचाहिने प्रविधिको विकास भइसक्दा पनि त्यस्ता प्रविधिको प्रयोग गर्न हिच्किच्याइ रहेका छौं । फलस्वरूप खाना बनाउने, कोठा तातो बनाउने बाध्यताले दिनहुँ वनजंगलको विनाश हुने गरेको छ । सम्भावना हुँदा हुँदै उपाय नखोज्दा वा उपायका नजिक नपुग्दा नै जलवायु परिवर्तनको समस्यामा संसार रूमल्लिरहेको छ । वनजंगल जोगाउन दाउरा कम लाग्ने वा धुँवा कम हुने वा धुँवा नै नहुने प्रविधिहरूको प्रयोग हुनुपर्दछ । यसका लागि गोवरग्यास प्रविधि सर्वोत्तम प्रविधि हो । जसको प्रयोगबाट वर्षोनी प्रतिघर ७ टन कार्वन कम उर्त्र्सजन र २.४४ टन दाउरा कम प्रयोग हुन्छ । एकातिर कार्वन कम उर्त्र्सजन भई वातावरणमा सहयोग पुग्ने र अर्कोतिर वनजंगलको संरक्षणमा महत्वपूर्ण योगदान रहने प्रविधि गोवरग्यासको प्रयोगमा स्थानीय जनताको पहुँच बृद्धि गर्नु नै कल्याण हुन्छ ।

सबै नागरिक सचेत भए मात्र जलवायु परिवर्तनको समस्याहरू समाधान गर्न सहयोग पुग्नेछ, किनकि अन्य विषय वस्तुभन्दा यो विषय वस्तु अति संवेदनशील छ । एक सय जना मान्छे सचेत हुने तर एक जना मान्छेले वातावरण प्रदुषण गर्ने काम वा जंगलमा आगो लगाई दियो भने एक सय जना सचेत भएको के अर्थ - यी विषयमा जति कुरा गरे पनि अन्तिम विषय भने जंगल जोगाउने, रूख रोप्ने वा हरित गृह ग्यासको उर्त्र्सजनमा कमी ल्याउन सहयोग पुर्याउने नै हो ।

विश्व तापमान बृद्धिको समस्या समाधान गरि जलवायु परिवर्तनको समस्या न्यूनीकरण वा यसमा अनुकूलन गर्नको लागि साँच्चिकै कुरा सँगै काम हुनु पर्दछ । जलवायु परिवर्तनको कुरा चलाएर अरबौ डलर कुम्ल्याउने एनजीओ वा आइएनजीओसँग पनि हामी त्यत्तिकै चनाखो रहनु पर्दछ । जलवायुको नारामा सेमिनार र गोष्ठीका दाँया, बाँयाका तस्वीर खिचेर उपलब्धी हासिल गर्यौं भनेर हामीलाई साँच्चिकै विषयवस्तुमा सहयोग नगर्नेहरूसँग हामी सँधैं चनाखो रहनु पर्छ र यो हाम्रो दायीत्व र भूमिका पनि हो भन्ने लाग्छ । बिभिन्न कार्यक्रमको सहयोगमा होस् या हाम्रा आफ्ना हैसियतमा होस् , हामी जलवायु परिवर्तनको समस्या न्यूनीकरण गर्न वा समस्यालाई अनुकूलन गर्नको लागि केही न केही सहयोग भने गर्नै पर्ने हुन्छ । रूख र पानी नरहे हामी रहँदैनौं भन्ने तर्कमा विश्वास गर्दै गोवरग्यास प्रविधि प्रयोग गर्न हामी सबै लामबद्ध रहौं । यसैमा मात्र हामी सबैको जीत हुन्छ ।