रसुवा खबर वर्ष १, अंक २५, २०६७ साल चैत १९ गते शनिबार
मान्छे बाँच्नको लागि अक्सिजन र पानी चाहिन्छ, अक्सिजन र पानी दुबैको स्रोत रूख वा वन हो । हाम्रा वातावरण वरपर निस्केका वा मानव क्रियाकलापबाट पैदा भएका विभिन्न किसिमका ग्याँसहरू रूखले खानाको रूपमा ग्रहण गर्दछ र सो ग्याँसको प्रदुषणबाट मान्छेलाई जोगाउँदछ । रूखले फ्याँक्ने अक्सिजन मान्छेको लागि नभई हुँदैन । मान्छे मर्ने संघारमा पुग्दा थोरै अक्सिजन दिएर भने पनि केही समय जोगाइराख्नको लागि प्रियजनहरू आतुर देखिन्छन् । यसरी हेर्दा अक्सिजन पाउने स्रोत नै रूख हो र रूख विरूवा मान्छेको जीवनका लागि अपरिहार्य छ । मानवको लागि दोस्रो आवश्यकताको रूपमा रहेको पानी वातावरण वरपरका रूख विरूवाले बचाएर राख्छन् । अक्सिजन र पानी विना मान्छे र रूख विरूवा विना अक्सिजन र पानीको सुरक्षा गर्न सकिदैन । अतः वन विना मान्छेको जीवन अकल्पनीय छ ।
विश्वमा नै जलवायु परिवर्तनको विषय चर्चामा आएको छ । सरल शब्द वा मैले बुझेको भाषामा भन्दा जलवायु परिवर्तन हुनु भनेको रूख विरूवा लोप हुनु हो वा रूख विरूवा नास हुँदै जाँदा जलवायु परिवर्तनको समस्यामा बृद्धि हुँदै जान्छ । हाम्रा वरपरका जंगलमा जानी नजानी हुने गरेका क्षति, दैवी प्रकोप वा जलवायु परिवर्तनका कारण रूख विरूवाहरू लोप हुँदै गएका छन् । रूखबाट निस्कने अक्सिजन मान्छेका लागि चाहिन्छ भन्ने सबैलाई थाहा छ, तर रूख नभए अक्सिजनको साटो हानीकारक ग्याँसको आक्रमणले मान्छे मर्छ भन्ने सायद कमैलाई थाहा छ । ग्रामीणस्तरमा यस विषयमा जानकारीमूलक चेतना प्रवाह हुनु अति नै आवश्यक छ । जाने बुझेका वर्ग वा देश परिवर्तन गर्नका लागि जिम्मेवारी लिएका व्यक्तिहरू वा बुझक्कडहरूबाट नै बुझेर पनि बुझ पचाइएको अवस्था छ ।
अक्सिजन र पानीको स्रोत जंगल विभिन्न रूपबाट विनास भइरहेका छन् । खाना बनाउने इन्धनको रूपमा अधिकाँश वन जंगलको क्ष्ति हुने गरेको छ । खाना बनाउनको लागि दाउराको प्रयोग हुनु बाध्यकारी समस्या हो । नवीन प्रविधि गोबरग्यास वा लघुजलविद्युतलगायत ठूला जलविद्युतको प्रयोगबाट खाना तयार गर्न स्थानीय जनताको पहुँच विस्तार हुन नसक्नु नै दाउराजन्य इन्धनमा आस्रित हुनु हो । आधिकाँश हिमाली वा पहाडी क्षेत्रमा आवश्यकता भन्दा पनि बढी दाउराको प्रयोग हुने गरेको छ । तामाङ समुदाय वा जनजातिका विशेषका समुदायमा चाड पर्व वा संस्कृतिका नाममा धेरै दाउराको प्रयोग हुने गरेको पाईन्छ ।
रसुवाको सर्न्दर्भमा स्थानीय तामाङ समुदायले साँझमा उज्यालो बनाउनको लागि वा अगेनामा आगो सल्काउनको लागि सल्लाको काँचो रूख प्रयोग गर्ने गरेका छन् । बस्ती वरपरका दृश्यलाई हेर्दा सल्लाको रूख ठाडै भए पनि छिट्टै नास हुने वा मान्छेलाई अक्सिजन दिन नसक्ने अवस्थामा परिणत भइरहेका छन् । ठाडो र काँचो रूखको फेद चारैतिरबाट ताछिएका हुन्छन् तर ढलेको वा सुकेको रूख प्रयोग विहिन अवस्थामा छन् । स्थानीय भाषामा 'मेदाङ' को प्रयोगले पनि अक्सिजन र पानी प्राप्त गर्ने स्रोतको लोप हुँदै गएको पाईन्छ ।
पहराबाट एउटा चट्टान पल्टेर अर्कोमा ठोकिँदा आगो निस्केर जंगलमा आगलागी हुने गरेको पनि पाइन्छ । जानी नजानी मान्छेद्दारा नै जंगलमा आगलागी हुने गरेको छ । दाउरा, घाँस प्राप्तिमा सरलता र सहजता ल्याउन वा वन्यजन्तु चोरी सिकारीका लागि पनि जंगलमा आगलागी हुने गरेको छ । चाहे जुनसुकै कारणबाट आगलागी हुने गरेको भएपनि आखिर जंगल मात्र आगलागी भएको हैन । फरेनको लागि चाहिने श्वास र जिउनको लागि पिउने पानीको स्रोत विनास भएको हो ।
हामी बाँच्नको लागि चाहिने पहिलो र दोस्रो प्राथमिकताका अक्सिजन र पानीको संरक्षणका लागि जंगलको संरक्षण हुनु जरूरी छ । त्यसैले जंगल जोगाउनको लागि सम्पूर्ण मानव जगत नै क्रियाशील हुनु आजको आवश्यकता हो । हाम्रा लागि वन र वनका लागि संरक्षण गतिविधि सञ्चालन गर्नु लामो समयसम्म सहज र सरल तरिकाले बाँच्न सहयोग पुग्नु हो ।
मान्छे बाँच्नको लागि अक्सिजन र पानी चाहिन्छ, अक्सिजन र पानी दुबैको स्रोत रूख वा वन हो । हाम्रा वातावरण वरपर निस्केका वा मानव क्रियाकलापबाट पैदा भएका विभिन्न किसिमका ग्याँसहरू रूखले खानाको रूपमा ग्रहण गर्दछ र सो ग्याँसको प्रदुषणबाट मान्छेलाई जोगाउँदछ । रूखले फ्याँक्ने अक्सिजन मान्छेको लागि नभई हुँदैन । मान्छे मर्ने संघारमा पुग्दा थोरै अक्सिजन दिएर भने पनि केही समय जोगाइराख्नको लागि प्रियजनहरू आतुर देखिन्छन् । यसरी हेर्दा अक्सिजन पाउने स्रोत नै रूख हो र रूख विरूवा मान्छेको जीवनका लागि अपरिहार्य छ । मानवको लागि दोस्रो आवश्यकताको रूपमा रहेको पानी वातावरण वरपरका रूख विरूवाले बचाएर राख्छन् । अक्सिजन र पानी विना मान्छे र रूख विरूवा विना अक्सिजन र पानीको सुरक्षा गर्न सकिदैन । अतः वन विना मान्छेको जीवन अकल्पनीय छ ।
विश्वमा नै जलवायु परिवर्तनको विषय चर्चामा आएको छ । सरल शब्द वा मैले बुझेको भाषामा भन्दा जलवायु परिवर्तन हुनु भनेको रूख विरूवा लोप हुनु हो वा रूख विरूवा नास हुँदै जाँदा जलवायु परिवर्तनको समस्यामा बृद्धि हुँदै जान्छ । हाम्रा वरपरका जंगलमा जानी नजानी हुने गरेका क्षति, दैवी प्रकोप वा जलवायु परिवर्तनका कारण रूख विरूवाहरू लोप हुँदै गएका छन् । रूखबाट निस्कने अक्सिजन मान्छेका लागि चाहिन्छ भन्ने सबैलाई थाहा छ, तर रूख नभए अक्सिजनको साटो हानीकारक ग्याँसको आक्रमणले मान्छे मर्छ भन्ने सायद कमैलाई थाहा छ । ग्रामीणस्तरमा यस विषयमा जानकारीमूलक चेतना प्रवाह हुनु अति नै आवश्यक छ । जाने बुझेका वर्ग वा देश परिवर्तन गर्नका लागि जिम्मेवारी लिएका व्यक्तिहरू वा बुझक्कडहरूबाट नै बुझेर पनि बुझ पचाइएको अवस्था छ ।
अक्सिजन र पानीको स्रोत जंगल विभिन्न रूपबाट विनास भइरहेका छन् । खाना बनाउने इन्धनको रूपमा अधिकाँश वन जंगलको क्ष्ति हुने गरेको छ । खाना बनाउनको लागि दाउराको प्रयोग हुनु बाध्यकारी समस्या हो । नवीन प्रविधि गोबरग्यास वा लघुजलविद्युतलगायत ठूला जलविद्युतको प्रयोगबाट खाना तयार गर्न स्थानीय जनताको पहुँच विस्तार हुन नसक्नु नै दाउराजन्य इन्धनमा आस्रित हुनु हो । आधिकाँश हिमाली वा पहाडी क्षेत्रमा आवश्यकता भन्दा पनि बढी दाउराको प्रयोग हुने गरेको छ । तामाङ समुदाय वा जनजातिका विशेषका समुदायमा चाड पर्व वा संस्कृतिका नाममा धेरै दाउराको प्रयोग हुने गरेको पाईन्छ ।
रसुवाको सर्न्दर्भमा स्थानीय तामाङ समुदायले साँझमा उज्यालो बनाउनको लागि वा अगेनामा आगो सल्काउनको लागि सल्लाको काँचो रूख प्रयोग गर्ने गरेका छन् । बस्ती वरपरका दृश्यलाई हेर्दा सल्लाको रूख ठाडै भए पनि छिट्टै नास हुने वा मान्छेलाई अक्सिजन दिन नसक्ने अवस्थामा परिणत भइरहेका छन् । ठाडो र काँचो रूखको फेद चारैतिरबाट ताछिएका हुन्छन् तर ढलेको वा सुकेको रूख प्रयोग विहिन अवस्थामा छन् । स्थानीय भाषामा 'मेदाङ' को प्रयोगले पनि अक्सिजन र पानी प्राप्त गर्ने स्रोतको लोप हुँदै गएको पाईन्छ ।
पहराबाट एउटा चट्टान पल्टेर अर्कोमा ठोकिँदा आगो निस्केर जंगलमा आगलागी हुने गरेको पनि पाइन्छ । जानी नजानी मान्छेद्दारा नै जंगलमा आगलागी हुने गरेको छ । दाउरा, घाँस प्राप्तिमा सरलता र सहजता ल्याउन वा वन्यजन्तु चोरी सिकारीका लागि पनि जंगलमा आगलागी हुने गरेको छ । चाहे जुनसुकै कारणबाट आगलागी हुने गरेको भएपनि आखिर जंगल मात्र आगलागी भएको हैन । फरेनको लागि चाहिने श्वास र जिउनको लागि पिउने पानीको स्रोत विनास भएको हो ।
हामी बाँच्नको लागि चाहिने पहिलो र दोस्रो प्राथमिकताका अक्सिजन र पानीको संरक्षणका लागि जंगलको संरक्षण हुनु जरूरी छ । त्यसैले जंगल जोगाउनको लागि सम्पूर्ण मानव जगत नै क्रियाशील हुनु आजको आवश्यकता हो । हाम्रा लागि वन र वनका लागि संरक्षण गतिविधि सञ्चालन गर्नु लामो समयसम्म सहज र सरल तरिकाले बाँच्न सहयोग पुग्नु हो ।
0 सुझाव लेख्नुहोस्:
Post a Comment