रसुवाको पर्यटन व्यवसाय व्यवसायिक हुन सकेको छैन

शिवप्रसाद लामिछाने, पर्यटन व्यवसायी तथा केन्द्रीय उपाध्यक्ष, ग्रामीण पर्यटन प्रवर्द्धन मञ्च नेपाल
रसुवा खबर वर्ष१, अंक १४, २०६७ साल पुस २४ गते शनिबार

विसं २०२८ साल असार २८ गते माता होमकुमारी र पिता कृष्णप्रसाद लामिछानेको कोखबाट रसुवाको लहरेपौवा गाविस- १, बेत्रावतीमा जन्मिएका शिवप्रसाद लामिछाने पर्यटन व्यवसायमा लामो समयदेखि कार्यरत छन् । रसुवामा पर्यटन व्यवसायी कम हुनु वा दक्ष जनशक्ति कम हुनुले नै जिल्लाको पर्यटन व्यवसाय व्यवसायिक हुन नसकेको बताउने लामिछाने हाल नोजोमी ट्रेक्स एण्ड एक्स्पीडिसन, ठमेलमा कार्यरत छन् । रसुवामा भरिया मात्र भएकोमा दुःखी भएका लामिछानेले सम्भावना भएका जनशक्तिलाई गाईड बन्न अभ्रि्रेरित गर्दै आइरहेका छन् । बेत्रावती बगरमा टेन्ट टाँगेर बस्ने गरेका विदेशी पर्यटकहरूको दृश्यले पर्यटन व्यवसाय अँगालेका उनी हाल ग्रामीण पर्यटन पर््रवर्द्धन मञ्च नेपालका केन्द्रीय उपाध्यक्ष पनि हुन् । यूएनडीपीको टीआरपीएपीले विकास गरेको तामाङ हेरिटेज ट्रेलले विश्व बजार प्राप्त गरिसकेको दावी गर्ने लामिछानेसँग रसुवा खबर साप्ताहिकले कुराकानी गरेको छ । प्रस्तुत छ - रसुवा खबरका प्रेमप्रसाद पौडेलले लामिछानेसँग गर्नुभएको कुराकानीको सार संक्षेप :

पर्यटन व्यवसायमा कहिले र कसरी लाग्नुभयो ?
सन् १९९२ देखि म पर्यटन व्यवसायमा लागेको हुँ । सुरूमा होटलको कर्मचारीको रूपमा काम गर्न सुरू गरेको थिएँ ।
पर्यटन व्यवसायमा लाग्ने प्रेरणा वा ज्ञान कहाँबाट मिल्यो ? हामी सानो छँदा रसुवा जिल्लाको बेत्रावतीमा विदेशीहरू आउँथे र खोलाको वगरमा टेन्ट टाँगेर बस्थे । उनीहरू हाम्रो फोटो खिच्थे । उनीहरूसँग वान पेन, वान चकलेट भन्दै लामो बाटोसम्म गइराख्थ्यौं । त्यतिबेलादेखि नै यो पेशामा लाग्न पाए हुन्थ्यो भन्ने मनमा लागिरहन्थ्यो । रसुवाको लाङटाङ क्षेत्रमा नै आएका पर्यटक र उनीहरूका गाईड भरियाहरूका गतिविधि वा त्यही दृश्य देखेर नै यस पेशामा लाग्न प्रेरणा मिलेको हो ।
पर्यटन व्यवसायलाई अँगाल्दै नजिकबाट नियाल्नु भएको छ, रसुवामा पर्यटन व्यवसायको सम्भावना र चुनौतीहरू के के छन् ?
रसुवामा प्राकृतिक स्रोत र साधन प्रशस्तै छ, पर्यटकीय उद्गम स्थलहरू मनग्य छन् । लाङटाङ, गोसाइँकुण्ड जस्ता स्थलहरू तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा विश्वमा नै परीचित छ । तामाङ हेरिटेज ट्रेल विकासोन्मूख स्थलको रूपमा रहेको छ । यस्तै यस्तै धेरै पर्यटकीय सम्भावनाका स्थलहरू रसुवामा छन् । पैरेबेशी, मैलुङ, हाकु हुँदै तामाङ हेरिटेज ट्रेल निस्कने बाटो र स्याउबारी हुँदै यार्सा, सरमथलीबाट नुवाकोटको चोकदे वा रसुवाकै बेत्रावती निस्कने अर्को बाटो पनि प्रचुर सम्भावना भएको रूट विकासको सम्भावना बोकेको मार्ग हो । कतिपय ट्रेकिङ एजेन्सीहरू एजेन्सीहरू स्याउबारी, नौकुण्ड हुँदै गोसाइँकुण्डको यात्रामा गइसकेका छन् । यसरी हेर्दा रसुवा एउटा पर्यटकीय सम्भावना रहेको जिल्ला हो । रसुवामा सम्भावना प्रशस्तै रहेपनि चुनौती र कठिनाईहरू पनि त्यत्तिकै छन् । पर्यटन व्यवसाय व्यवसायिक हुन सकेको छैन वा व्यवसायीहरूबाट व्यवसायिक रूप दिन सकिएको छैन । पर्यटन व्यवसायलाई विविधिकरण गर्न अति नै आवश्यक छ । थोरै समूदाय पर्यटकीय व्यवसायमा लाग्नु, शिक्षित र योग्य जनशक्ति कम हुनु यहाँका चुनौतीहरू हुन् । अरू जिल्लाका गाइड र व्यवस्थापक हुनु, रसुवाका भरिया हुनु दुःखको कुरा हो । यसमा हामी सबैको जिम्मेवारी कम रहेको छ । यसमा एउटाको मात्र दोष छैन । नेपालमा नै रसुवामा चाहिँ भरियाहरू मात्र रहेका हुन् कि भनेजस्तो लाग्छ । भरियाबाट गाइड र गाइडबाट व्यवस्थापक वा स्तरोनन्नती हुन नसक्नु रसुवाको पर्यटन व्यवसायका चुनौतीहरू हुन् । यातायातको पनि चुनौती रहेको छ । पोखरा वा अन्य स्थानमा जस्तो एक सय रूपैंयाँ बढी लिएर भएपनि पर्यटकको बसयात्रा सरल गराउन सकिएको छैन । विशेष गरी रसुवाका थोरै समूदाय मात्र पर्यटन व्यवसायमा लाग्नु, यी नै मुख्य चुनौतीहरू हुन् । अहिले हामी जंगलबाट नाङ्गा पाखा हेर्दै हिडेका छौं तर नाङ्गा पाखाबाट लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जका जंगलहरू हेर्दै हिड्नको लागि नयाँ पर्यटकीय पर्ूवाधार बनाउनु पर्छ । यसो गर्दा पर्यटक रसुवामा एकदिन भने पनि लामो समय रहन्छन् । यसले सबैलाई फाईदा पुग्छ ।
होटल व्यवसायीहरूको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा वा पर्यटकहरूलाई मेरो होटलमा आउ भनेर बोलाउने चलन छ, यसलाई के भन्नुहुन्छ ?
पर्यटन व्यवसायीहरूको आपसी सम्बन्ध कस्तो रहेको छ ? प्रतिस्पर्धालाई त म राम्रो संकेतको रूपमा लिन्छु ।अरू क्षेत्रको तुलनामा लाङटाङ, गोसाइँकुण्ड क्षेत्रमा पर्यटकहरूलाई रूम निःशुल्क गराएर खानाको चाहिँ मूल्य बढी लिने गरेका छन् । हवाइजहाजमा सामग्री लगेर तीन दिनको बाटोसम्म बोकेर लाने ठाउँमा र बसबाट एक दिनको बाटोमा पनि एउटै मूल्य छ । होटल व्यवसायीहरूले खानामा मात्रै व्यापार गर्ने हो भन्ने ठानिरहेका छन् । गुणस्तरलाई त्यत्ति ध्यान दिन सकेका छैनन् । यो राम्रो पक्ष होइन । यस्ता खालका समस्याहरूलाई समाधान गर्न सक्नर्ुपर्छ । अर्को कुरा होटल व्यवसायी र ट्राभल एजेन्सीका व्यवसायीहरू बीच सम्बन्ध राम्रो छ । तर व्यवसायिकपन निर्धारण गर्नको लागि दुबै पक्षमा छलफल हुनु आवश्यक छ ।
रसुवा र अन्य क्षेत्रका व्यवसायीहरूमा के अन्तर छ ?
तुलनात्मक रूपमा रसुवा राजधानीबाट नजिकको पर्यटकीय गन्तव्य हो । अन्य क्षेत्रका व्यवसायीहरूमा व्यवसायिकपन आएको छ, तर रसुवामा व्यवसायिक हुन सकको छैन । आशा गरौं, छिट्टै नै रसुवाका व्यवसायीहरूले पनि व्यवसयिक बनाउन सक्नेछन् ।
नेपाल पर्यटन वर्ष२०११ मनाउँदै गर्दा रसुवामा शुन्यता छ वा पर्यटन वर्षको कार्यक्रम सार्वजनिक गर्न ढिला भएको छ, किन ?
रसुवाका पर्यटन व्यवसायी र ट्रेकिङ एजेन्सीका व्यवसायी बीच वा जिल्लाका सरोकारवालसँग समन्वय हुन नसक्नुले नै यसमा ढिलाइ भएको हो । प्रशासनिक निकायले संयोजन गर्न नसक्नु पनि यसका तर जिल्ला विकास समितिका सूचना अधिकृत शिवराम प्याकुरेलसँग राष्ट्रिय पर्यटन पर्वको समयमा केही कार्यक्रम गर्न मैले प्रत्यक्ष भेटेर कुराकानी गरिराखेको छु । पर्यटकहरू रसुवाको कुन वस्तु हेरेर रमाउँछन् ? वा पर्यटन वर्षो सर्न्दर्भमा रसुवामा कस्ता विषयको प्रचार प्रसार हुनु आवश्यक छ ? रसुवा काठमाडौबाट नजिकको दूरीमा हिमाल भेट्ने वा देख्ने स्थानको रूपमा रहेको छ । लाङटाङ, क्याञ्जिङ उपत्यका र यसका वरिपरि रहेका क्याल्बिङ पिकहरू, आन्तरिक पर्यटकहरूले पनि ज्यादा मन पराउने गोसाइँकुण्ड पर्यटकलाई बढी मन पर्छ र यूएनडीपीको टीआरपीएपीले विकास गरेको 'तामाङ हेरिट्रेज ट्रेल' विश्वमा नै परीचित छ । त्यतिखेर यूएनडीपीले विकास गरेको चितवनको चेपाङ हेरिटेज ट्रेललगायत पाँच, छ वटा हेरिटेज ट्रेलमध्ये रसुवाको 'तामाङ हेरिट्रेज ट्रेल'ले विश्व बजार प्राप्त गरिसकेको छ । म रसुवाका सो क्षेत्रमा पर्यटक कुरिरहेका व्यवसायीलाई ढुक्क हुन आग्रह गर्छु पर्यटक आउनेछन्, सेवा र सत्कार गर्नुस् । पर्यटन वर्ष२०११ मा रसुवाको तामाङ संस्कृति, अन्य संस्कृति र सम्पदाको प्रचार प्रसार, चिलिमे जलविद्युत केन्द्रलगायत अन्य सम्भावित विकासका सम्भावनाहरूको र नयाँ पर्यटकीय गन्तव्य पहिचान र चिनारी गराउनु पर्छ ।
अन्तमा रसुवा खबर मार्फत रसुवाका पर्यटन व्यवसायीहरूलाई के भनन चाहनुहुन्छ ?
र्सबप्रथम रसुवा खबर साप्ताहिक पत्रिका, रसुवाको पालुवा पत्रिकाको प्रगतिको कामना गर्छु पर्यटकीय विकासमा पत्रिकाले महत्वपूर्ण सन्देश प्रवाह गर्न सकोस् । यसै पत्रिका मार्फ रसुवाको पर्यटन व्यवसायमा लागेका व्यवसायीहरूलाई व्यवसायिक हुन आग्रह गर्छु रसुवामा पर्यटन वर्ष२०११ सफल बनाउन आफ्नो आफ्नो क्षेत्रबाट भरसक्य सहयोग गर्नुस् । रसुवाको जनताको समुन्नती र विकास पर्यटकीय विकासमा सम्भव छ । ढुक्क रहन म अनुरोध गर्दछु ।