रोग निम्त्याउने चौथो कारक तत्व 'घरभित्रको धुँवा'

विश्वमा अरु देशको तुलनामा नेपालमा घरेलु वायु प्रदुषण १५ गुणाले बढी छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार विश्वमा करिव १६ लाख मान्छे घरभित्रको धुँवाको कारण मर्ने गरेका छन् । १५ प्रतिशत बढी समस्या भएको तुलनामा नेपालमा धेरै मान्छे धुँवाका कारण मर्ने गर्छन् ।

नेपाल गाउँ नै गाउँले भरिएको देश हो । यहाँका प्रायशः स्थानहरूमा खाना बनाउनको लागि दाउराको प्रयोग हुने गर्दछ । खाना बनाउनकै लागि नयाँ प्रविधि वा दाउराको विकल्प नहुँदा धुँवाले हुने समस्याबाट मानव समाज आर्थिक संकटमा फस्नु एकातिर छ भने अर्कोतिर वन विनासको मारले वातावरणमा निकै समस्या ल्याइरहेको हुन्छ । दुषित हावा, फोहोर पानी, असुरक्षित यौन सर्म्पर्क पछि चौथो रोग निम्त्याउने माध्यमको रूपमा घरभित्रको धुँवा रहेको मुटु रोग विशेषज्ञ डा. मृगेन्द्रराज पाण्डे बताउनु हुन्छ ।

दिनहुँ प्रयोग गर्ने भान्छाको उचित व्यवस्थापन गर्न नसक्दा वा भान्छामा धुँवा कम गर्न नसक्दा वर्षोनी रोग फैलदै गएको छ । र उपचारको लागि धेरै रकम खर्च भइरहेको छ । प्रत्यक्ष रूपमा यसको समस्या देखिँदा देखिदै हाम्रो समाजमा समाधान वा न्यूनीकरणका लागि ठोस कदम चालिएको छैन । भान्छामा बसेर जीवन बिताउनु पर्ने गृहिणी वा भान्छेले धुँवाको समस्यालाई चिन्न नसकेसम्म समाधानको लागि सरलता आउन सक्दैन । जबसम्म प्रयोगकर्ताले यो समस्या हो भनेर बुझदैनन् तबसम्म समस्या समाधान हुने अवस्था सिर्जना हुन सक्दैन ।

अहिले हामी देखिरहेका छौं घरघरै मात्र नभई व्यक्ति पिच्छे कम्तीमा एक एक वटा मोबाइलहरू छन् । कसै कसैका हातमा बहु मोबाइलहरू देख्न सकिन्छ । अझ त्यत्ति मात्र नभई परिवर्तन गरी गरी मोबाइलहरू प्रयोग गरिएका छन् । त्यसमा कति खर्च भएको होला - सायद सबैसँग हिशाव छ तर धान्न नसकिने अवस्था भए पनि प्रयोग भने गरिएका छन् । तर दिनहुँ पेट भर्नको लागि प्रयोग हुने भान्छाको व्यवस्थापनमा ध्यान पुग्न सकेको छैन । अन्धधुन्ध अँध्यारो र धुँवैधुँवा भएको भान्छामा जीवन बरबाद भइरहेको सबैले बुझ्न सकेका छन् या छैनन् तर थरीथरीका मोबाइलमा थरीथरीका संगीतको मजा लिदै धुँवा पिइरहेका छन् महिलाहरू ।

धुँवाले सिङ्गो समाजमा नै असर पुर्याइराखेको छ तर विशेष गरी धुँवाको समस्याबाट पीडित हुने वर्गमा महिला र उनीसँगै भान्छामा बस्ने बालबालिका पर्ने गर्छन् । श्वासप्रश्वास र फोक्सो तथा मुटु सम्बन्धी रोगहरू घरभित्रकै धुँवाका हाम्रामाझ भित्रिने गर्छन् । मानव स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष रूपमा हानी पुर्याउने घरभित्रको धुँवा रोग भित्र्याउने चौथो प्रमुख कारक तत्व भएपनि एउटा महिला तथा गृहिणीलाई जतिसुकै बेला पनि भान्छा वा धुँवामा बस्नु पर्ने वाध्यता छ । घरभित्रको धुँवाकै कारण बालबालिकामा निमोनिया जस्ता श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरू लाग्ने गर्छन् । र अकालमा नै उनीहरूको ज्यान गइरहेको हुन्छ । धुँवाको समस्या समाधान नगर्दा गर्भको बच्चामा समेत् प्रतिकुल असर, मानसिक तनाव, आँखा सम्बन्धी रोग, मुटुको रोग, दम, क्षयरोग जस्ता प्राणघातक रोगको सिकारमा हाम्रो समाज रूमल्लिरहेको छ ।

घरभित्रको धुँवा हटाउनको लागि विभिन्न प्रविधिहरूको विकास भइसकेको छ तर प्रविधि एकातिर, समस्या र चेतनास्तर अर्कातिर भईराखेको छ । समाजका अगुवा तथा बुझक्कडहरूले नै यसको समाधानका लागि बुझ पचाई राखेको अवस्था छ । समस्या सामान्य जस्तै देखिए पनि वास्तविकतामा जटिल छ । घरभित्रको धुँवा हर्टाई स्वस्थ तथा समुन्नत समाज निर्माणको पाटोमा लाग्नु सबैको अबको जिम्मेवारी हो । वनजंगल जोगाउने नारा लिएर समाजमा कार्यरत व्यक्ति वा संस्थाले धुँवा न्यूनीकरणमा एक कदम योगदान दिन सके वातावरणमा मात्र नभई व्यक्तिको आय आर्जनमा बृद्धि गर्न सकिन्छ । दाउराको प्रयोगमा कमी ल्याउँदै वा दाउराको विकल्प दिन सकेमा मात्र जलवायु परिवर्तनको समस्या अनुकूलन गर्न सम्भव छ । दाउराको विकल्प दिन नसके वन जंगल संरक्षणको कुरा सम्भव छैन र वन जंगलको संरक्षण विना जलवायु परिवर्तनको समस्या न्यूनीकरण सम्भव छैन । त्यसैले आजको हंगा जलवायुको नारा साकार पार्न दाउराको विकल्प दिऔं । इन्धन प्रयोग विना मानव जीवनको परिकल्पना गर्न सकिदैन । चौथो रोग भित्र्याउने तत्व 'घरभित्रको धुँवा न्यूनीकरणमा सहयोग पुर्याऔं, स्वस्थ भई बाँचौं ।'

See this blog @ Mero Report . Net