महिमा आमाको

डा. ओमवीरसिंह बस्न्यातद्वारा सिर्जित माथि चित्रमा उल्लेखित  कविताको व्याख्या आवश्यकता छैन, कविताले नै आमाको परिभाषा दिएको छ । डां बस्न्यातको आमा खण्डकाव्यको यो कविता, कवितामा माध सिमित छैन । अत्यन्त आदर्शको शब्द, सबैका जन्मदाता आमाको प्रतीकको रूपमा यो कविता रहन्छ । नेपाली साहित्यकारहरूको सिर्जना मध्येको आमाको परिभाषालाई प्रतबिम्बित गर्ने हरफहरूका प्रतिनिधि हरफहरू पाइन्छन् उनका कवितामा ।


पृथ्वीका सबै सजिव प्राणी पृथ्वीमा देखापर्नैका लागि पनि आमा चाहिन्छ । आमाको सहायताले नै भरखर जन्मेको एक बालकले जीवन पाउँछ । जन्मदेखि मृत्यु पर्यन्तसम्म आमाले केही न केही पाटोमा सहायता प्रदान गरेकी हुन्छिन् ।


डा. बस्न्यातले आमा खण्डकाव्यमा नै भनेका छन्– 

आमाकै अनुराग प्यार ममता यो सृष्टिको सार हो
आमाकै दशधार भित्र रहनू यो एक आधार हो । 

आमा जीवनको पहिलो व्यक्ति, जसले दश महिनासम्म गर्भमा पीडा र खुसीका साथ लिएर हामीलाई जीवन प्रदान गर्नुहुन्छ । त्यसैको फलस्वरूप हामी आमाको त्यही दुःखको स्मरण गर्दै सम्मान प्रकट गर्दछौं । बैशाख कृष्ण अमावश्याका दिन आमाको दुधको भारा तिर्नका लागि विभिन्न परिकारका खानेकुरा र राम्रो लाउन दिएर खुसी बनाउने गर्छौं ।

“आमा त्यो आउँछ र ? हो बा त्यो आउँछ, त्यो बिहानीको सूर्यझैं उज्यालो छर्दै आउँछ ।” अर्को प्रतिनिधि कविता साहित्यकार गोपालप्रसाद रिमालको “आमा” वाङ्मयमा आमा र छोराको परिवर्तनशील यो वार्तालाप हो । नेपाली साहित्यकारहरूले आमालाई विभिन्न तरिकाबाट कवितामा उतारेका छन् । 

पृथ्वीभन्दा को ठूलो भारी हुन्छ महान
पृथ्वीभन्दा पनि ठूली जननी जान महान ।। 

साहित्यकार लक्ष्मीदत्त भट्टले लेख्नुभएको “आमाको स्मृति” बाट लिइएको यी दुई हरफले पनि आमाको महिमा उल्लेख गरेको छ । पृथ्वीभन्दा पनि ठूली आमाको महिमालाई त्यस काव्यमा पनि धेरै चर्चा गरिएको छ ।


माथिका केही प्रतिनिधिमूलक कविताका हरफबाट आज आमाको मुख हेर्ने दिनमा आमाको महिमा सम्झने प्रयास गरें । जन्म दिएर हामीलाई मानिसको आकार बनाइदिने महान् आमालाई सद्भाव र सम्मान दिने न त  कुनै शब्द छन्, न त गर्ने केही व्यवहार नै । जति सम्मान, मान र मर्यादा गरे पनि आमाको ऋण तिर्न सकिन्न । आमा हाम्रा लागि धरती हुन्, हामी उहाँका सन्तान ।

 जननी जन्म भुमिश्च स्वर्गादपि गरियसी "
हुन्छन शब्द अनि कयौं जगतमा, प्यारा र राम्रा तर !
यौटै शब्द छ शब्दकोश भरिकै, आमा आहा सुन्दर ..!! 

त्यस्तै साहित्यकार/डा. नवराज लम्सालले आमालाई भन्नुभएको छ -

दुख्दा सबै दुख्ख दु:खेर जान्छ
जाँदा उसैले सब दुख्ख लान्छ ।
यो देश तिम्रै सपना सँगाल्छ
आमा नरोउ अब घाम लाग्छ ।।
तर घाम लाग्ने छाँट देखिएन ।। 

यो कविता सुन्न 


जन्म दिएर धरतीमा बाँच्न सिकाउने उनै महान् हामी सबैका आमाप्रति हार्दिक सम्मान प्रकट गर्दै ।

आमासँग सम्बन्धित केही सिर्जना, रचनाहरू


निक्की कार्की
आमा नै नभए हुँदैन रचना आमा बिना के छ र ?
आमाकै प्रिय कोखबाट जगमा जन्मे स्वयम् ईश्वर ।
आफ्नो जीवन मृत्युको पनि कठै पर्वाह छाडीकन
सानो निर्जिव पिण्डभित्र सहजै भर्छिन् नयाँ जीवन 







अपाङ्गको पीडा बुझौं (गीत)
















अपाङ्गको पीडा बुझौं, सहयोग् गरौं आजैदेखि
चारैतिर ढाकिराछ बादल्ले उनीहरूलाई छेकी छेकी ..... उनीहरूलाई छेकी छेकी

अपाङ्गलाई गर्नुपर्छ दिलैदेखि सारै माया
अघि बढ्न मद्धत पुग्छ हिँड्न सक्छन् दाँया बाँया ।
नबोल्नेलाई बोल्न सक्ने बनाउनुछ आजैदेखि
व्यवहारिक् बनाउनुछ उनीहरूलाई भेटीभेटी ।।
प्रेमप्रसाद पौडेल 

अपाङ्गको पीडा बुझौं, सहयोग गरौं आजैदेखि
चारैतिर ढाकिराछ बादल्ले उनीहरूलाई छेकी छेकी ..... उनीहरूलाई छेकी छेकी

यो संसार फूल हो कि या त यहाँ काँडैकाँडा
सम्म छ कि यो धरतीमा होला भनी डाँडैडाँडा ।
छुट्याउन नसक्नेलाई दिनु पर्छ दुईटा नयन्
त पो हुन्छ यो धरतीमा शान्ति, सुख, अमन्, चयन् ।।

अपाङ्गको पीडा बुझौं, सहयोग् गरौं आजैदेखि
चारैतिर ढाकिराछ बादल्ले उनीहरूलाई छेकी छेकी ..... उनीहरूलाई छेकी छेकी

आफैं खान नसक्नेलाई खुवाईदिनु धर्म हाम्रो
फोहोर् भाको भए सुग्घर् गरिदिनु कर्म हाम्रो ।
विचरालार्ई सहयोग् गरे धर्म अर्को गर्नु छैन
स्वर्ग जाने बाटो रोजौं नरकमा पर्ने छैन ।।

अपाङ्गको पीडा बुझौं, सहयोग् गरौं आजैदेखि
चारैतिर ढाकिराछ बादल्ले उनीहरूलाई छेकी छेकी ..... उनीहरूलाई छेकी छेकी

सधैंभरि पिल्सीराछन् पाउँदा पाउँदै यिन्ले पीडा
जीवन यिन्को सहज् होला हाम्ले केही आर्जन् दिँदा
दिनुपर्छ अवसर अपाङ्गलाई दिलैदेखि
सहयोग् गरौं अपाङ्गलाई सँधैभरि भेटीभेटी ।।

अपाङ्गको पीडा बुझौं, सहयोग् गरौं आजैदेखि
चारैतिर ढाकिराछ बादल्ले उनीहरूलाई छेकी छेकी ..... उनीहरूलाई छेकी छेकी


तेस्रो गन्तव्यका चुनौति

सुकिला हिउँका पगरी गुथेर युगौंदेखि पर्यटकको स्वागत तथा सत्कारमा जुटिरहेका लाङटाङ्गेली वा एक हुल भोट बर्मेली, चौरी गाई, लोपोन्मूख वन्यजन्तुको आश्रयस्थलको नामबाट वा धारिलो भीरको एक कन्दरामा फैलिएको सानो उपत्यका, कतै झुरुप्प त कतै अलग अलग बस्तीहरूको नामबाट आज नेपालको तेस्रो प्रमुख पर्यटकीय मार्गको रूपमा आफ्नो परिचय स्थापित गर्न प्रयत्नशील छ लाङटाङ । तिनै लाङटाङ्गेलीका अतिथि सत्कारका दृश्य तथा मृत्युपर्यन्त सम्झनाका लागि बनाईएका क्षुर्तेन हेर्दै गगन चुमुला झैं गरी हज्जारौं पर्यटकलाई सुपारी बाँडिरहेको लाङटाङ हिमश्रृङ्खला ।
अग्ला चुचुराका आसपासमा अवस्थित लाङटाङ उपत्यकाले इतिहाँसदेखि नै स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटक र त्यहाँका स्थानीयलाई आश्रय मात्र दिएन, शैक्षिक तथा जीवन सुधारमा नवपिँढीलाई विदेश गमनको मार्ग पनि खुल्ला गरिरहेको छ । कोही विदेशी अतिथिका सहयोगले त कोही आफ्नो सुदृढ आर्थिक अवस्थाका कारण डाक्टर, पाइलट पनि बनेका छन् । जलविद्युतको प्रवल सम्भावना र जैविक विविधताले परिपूर्ण भएर विश्व मानचित्रमा टल्किरहेको छ लाङटाङ ।
यहाँका पर्यटकीय प्रवल सम्भावना पनि लाङटाङका गगनचुम्बी श्रृङ्खलासँगै चम्किरहेका छन्, यहाँको विकासका सम्भावना वा भोलिको लाङटाङको मुहार सबैले झल्झली देखिरहेका छन् । फरक भू–बनोट, भाषा, संस्कृति अनि पृथक पहिचान बोकेको लाङटाङ सबैको इमान्दार प्रयासबाट तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्य ओगटिरहन सक्दछ । यसमा दुईमत छैन ।
पहिलो हिमाली निकुञ्जको नामले मात्र हैन सायद नेपालमै पहिलो पटक याक चिज उत्पादन गर्ने ठाउँको नामले पनि परिचित छ लाङटाङ । पछिल्लो समयमा माउन्टेनियरिङ स्कूल निर्माण हुने कुराले पनि लाङटाङले झन् चर्चा पाउँदैछ । छिमेकी मुलुक चीनसँग कठालोमा बाँधिएको मुलुकको तेस्रो गन्तव्यले सांस्कृतिक, ऐतिहाँसिक, धार्मिक, पर्यटकीय तथा पर्यावरणीय यी सबै विधालाई उत्तिकै महत्व राख्दछ । यही क्षेत्रको गोसाइँकुण्डमा हुने धार्मिक मेला, क्याञ्जिन उपत्यकामा नाँचिने डुक्पा छेच्यु र यसका आपपासमा मनाईने विभिन्न सांस्कृतिक पर्व, कला संस्कृति तथा परम्पराले पर्यटकीय सम्बन्ध अझ गाढा र नजिक बनाउँदछ । विश्वमा नै दुर्लभ मानिएका रातो हाब्रे, हिमचितुवालगायतका जंगली जनावर, लालीगुँरास, लाङटाङे सल्लो तथा विविध प्रजातिका दुर्लभ वनस्पति अनि हिमश्रृङ्खला, नदीहरू र रामसार सूचिमा परेको गोसाइँकुण्ड ताल यहाँका आकर्षणका केन्द्रविन्दु हुन् । यी सबैको उचित संरक्षण तथा व्यवस्थापन हुन सके युगौंसम्म धरतीभरिका आगन्तुकलाई डाकिरहनेछ यस क्षेत्रले ।
यहाँको पर्यटन व्यवसायलाई दिगो बनाउन सम्भावनासँगै चुनौतिहरू पनि त्यत्तिकै छन् । घुम्न आउने पर्यटक हराउनु, मृत भेटिनु र मृत वा हराएको के हो भन्ने थाहा नै नपाउनु यहाँको पछिल्लो समयको समस्या हो । यहाँका पर्यटकीय बेजोड आनन्दलाई चुम्न आउने पर्यटक वा प्रमुख आर्जनको माध्यम बनेको पर्यटकको आवागमनमा यसरी चुनौति आउनु यहाँ रहेका वा कल्पना गरिएका तेस्रो गन्तव्य विकासमा काँडे तगारो नै हो । संसारका जो कोही पनि यहाँ एक्लै वा सजिलै गन्तव्यमा पुग्न पाउनु व्यक्तिगत अधिकार पनि हो । गतवर्ष घाँटी छिनालिएकी बेल्जियमकी नागरिक डेभी माभ्युको काण्डले झन् पर्यटक तथा पर्यटन व्यवसायीमा सन्त्रास फैलिएको छ । उनको हत्या अहिलेसम्म रहस्यमय नै छ । त्यस्तै अमेरिकी ओब्री क्यारोलिन स्याको पनि २०६७ बैशाख ७ गतेदेखि हराईरहेकी छिन् । यहाँका पर्यटन व्यवसायमा लाग्ने वा शुभचिन्तकहरूको लागि यस्ता घटनाले सँधै पिरलिरहेको छ ।
रसुवामा पर्यटकीय गतिविधिका लागि तीन मार्गहरू छन् । एउटा तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्य लाङटाङ, गोसाइँकुण्ड क्षेत्र, दोस्रो भरखरै विकास भएको तामाङ सम्पदा मार्ग र अर्को कहिलेकाँही क्याम्पिङ चल्ने वा सम्भावित विकासोन्मुख मार्ग लोकिल, सिपाङ, यार्सा मार्ग । लाङटाङका खोँच, पहरातिर जाने पर्यटकले विगतमा एक हजार रूपैंयाँ राजश्व तिर्थे तर अहिले ह्वात्तै दुई सय प्रतिशतले उक्त शुल्क बढेर तीन हजार पुग्नु पनि चुनौति हैन भन्न सकिन्न र अर्को कुरा तामाङ सम्पदा मार्ग लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र नपर्ने तर प्रवेशद्वार यही भएकोले शुल्क तिर्नु पर्दछ । विशेष गरी तामाङ सम्पदा मार्गका व्यवसायीले छुट अथवा शुल्क लिन नहुने बताईरहेका छन् । पर्यटन विकासका लागि मात्र नभई स्वस्थ वातावरणका निमित्त पनि यहाँका जैविक विविधताको संरक्षण हुनु अपरिहार्य छ । पर्यटकीय क्षेत्र तथा तामाङ बस्तीमा वनजन्य सम्पदाको अधिकतम प्रयोग हुने गरेको छ । खाना बनाउन तथा उच्च भेगमा कोठा तातो बनाउन दाउराको प्रयोग अत्याधिक हुनु यहाँको अर्को चुनौति हो । चोरी सिकार तथा अवैध व्यापार अनि यहाँ उत्पादन हुने फोहोर मैला व्यवस्थापन नहुनुले पनि चुनौतिको संख्यालाई बढाईरहेको पाईन्छ । हिमालको फेदिसम्म पनि आकर्षक सुगम शहरको जस्तो घर बन्नु अनि सुविधायुक्त हुनु र कतै अनुभवी व्यवसायीको सत्कारबाट सन्तुष्ठी प्राप्त गरे पनि कतै भने पर्यटकलाई गर्नुपर्ने सबै खालका सम्मान नहुने गरेको पनि पाईन्छ । खानाको उच्च मूल्य हुनु वा मूल्य अनुसार खानाको आकार सानो हुनलाई पनि चुनौति मान्न सकिन्छ ।
यसरी हेर्दा थुप्रै चुनौतिहरू रहेपनि त्यसका समाधान भने नभएका हैनन् । पर्यटक हराउने वा मृत भेटिने घटनाका विषयवस्तुलाई लिएर विभिन्न व्यक्ति, कम्पनी तथा निकायले पर्यटकहरूलाई एक गाईड वा भरिया अनिवार्य लिएर जाने नियम बनाउनु पर्छ पनि भनिरहेका छन् । 
पर्यटकको सुरक्षाका निमित्त गाईड अथवा भरिया अनिवार्य भन्नु भन्दा पनि नेपाली होस् या विदेशी जो कोही पनि खाम्जिङबाट शेर्पा गाउँ जाँदा भीरमा हराउनु भएन, तियारीको बगरबाट चन्दबारी जाँदा घाँटी रेटिनु भएन र घोप्टेभिरबाट सहजै मेलाम्चीको पाखाहरूमा पुग्नु प¥यो ।

इन्धनको प्रयोगले जैविक विविधताको संरक्षणमा देखिएको चुनौति कम गर्न नवीकरणीय उर्जा प्रविधिको विकास गरी प्रयोग गर्न सकिन्छ । वातावरणीय ह्रास आउने गतिविधि फोहोर मैला उचित व्यवस्थापन तथा पुन प्रयोगका लागि अभ्यास गर्न सकिन्छ । नेपालको तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्यको दिगो पर्यटन व्यवसाय सञ्चालन गर्नका लागि व्यवसायीहरूको पनि लगानी जुटाउनु आवश्यक छ । पर्यटन व्यवसायमा लागेका जो कोहीको पनि जीवनयापन अत्यन्त सहज, सरल र सुविधायुक्त छ । यही पर्यटन व्यवसायबाट आफ्नो जीवनशैली र सामाजिक प्रतिष्ठा उच्च बनाउने वा बनेकाहरूले यसमा ध्यान दिनु अपरिहार्य छ । गर्दा नहुने कुरा केही छैन, मात्र छ इमान्दार प्रयासको खाँचो ।
Vitof Nepal (गाउँ पर्यटन पुस्तकमा प्रकाशित )

असार पन्ध्र, रोपाइँ, जन्मदिन र दही चिउरा

गाईको दाम्लो, भैंसीको दाम्लो किलाको किलै छ, किलाको किलै छ
अलैंची  दाना बाडौंला भन्थें हात मेरो हिलै छ ।हात मेरो हिलै छ....... अलैंची  दाना बाडौंला भन्थें हात मेरो हिलै छ ।
वि.सं २०६८ को असार १५ मा पर्मेली रोपाहारहरूले गाएको असारे गीतलाई मैले यहाँ
थपक्कै टिपेर राखें । असार महिना, मानु रोपेर मुरी उब्जाउने तयारी महिना । आलीमा उभिएर रोपाहारलाई हिलो छेप्ने महिना अनि दाँदेमा चढेर ह माले भन्दै पानी र हिलो छताछुल्ल बनाउने महिना । पानी पर्दा घुम ओढेर रूखको छहारीमा बसेर साथीहरूसँग मिली गीत र श्लोक गाउने महिना । ६/७ वर्षअगाडिका ७/८ वर्षयस्तै गरी बिते असार, साउनका महिना ।

असारभरि नै  नेपाली किसानहरूको लागि अति नै महत्वपूर्ण  महिना हो । खेतभरि खेताला वा पर्मेलीहरू आ-आफ्नो काममा व्यस्त हुन्छन् । खेताला वा पर्मेली भन्नाले बाउसे, आली लगाउने, रोपाहार, हली र कुना खन्ने मान्छेहरूको समूहलाई बुझाउँदछ ।

विशेषत: असार १५ नेपालीका लागि मात्र नभएर नेपालमा आउने विदेशीहरूका लागि माझ  एउटा पर्वको रूपमा स्थापित भईसकेको छ । विभिन्न पर्यटन व्यवसायीहरूको अगुवाईमा देशका विभिन्न ठाउँमा रोपाइँ महोत्सव पनि हुने गरेको छ । वर्षौभरि खेतीपातीमा काम नगर्ने मान्छेहरू पनि यस दिन रोपाइँमा गएर आली लगाउने, बाउसे गर्ने, धान रोप्ने र  हिलो खेल्ने अनि दहीचिउरा खाएर असारे भाखामा गीत गाउने गर्छन् । युवायुवतीदेखि प्रौढ अवस्थाका सबै मानिसहरूलाई असार १५ ले आकषिर्त गरेको हुन्छ ।

मैले थाहा पाएदेखि नै असार १५ मेरा लागि अविष्मरणीय दिनको रूपमा रहँदै आएको छ । असार १५ जन्मदिन भएकोले मलाई यो अवसर मिलेको हो । हजुरआमा, आमा र बुबाले मलाई जहिले पनि जन्मेको ठाउँमा बसेर दही चिउरा खान दिएपछि मात्र उहाँहरूले खानुहुन्छ । 

सानैदेखि हजुरआमाले भन्नुहुन्थ्यो "असार १५ मा जन्मेको मान्छे यस दिन जहाँ भए पनि दहीचिउरा खान जन्मेको थलोमा आई पुग्छन् रे ।त्यसैले म पनि सकेसम्म असार १५ मा घरमा नै हुने र रोपाइँमा जाने,जन्मेको मझेरीमा  बसेर दही चिउरा खाने जमर्को गर्छु ।  मैले हेक्का राखेसम्म मलाई लाग्छ मैले जम्माजम्मी ३ वटा असार १५ बाहिर बिताएको छु ।  

  See this on Meroreport.net and Rasuwa Digital Khabar


सानैदेखि हजुरआमाले भन्नुहुन्थ्यो "असार १५ मा जन्मेको मान्छे यस दिन जहाँ भए पनि दहीचिउरा खान जन्मेको थलोमा आई पुग्छन् रे ।त्यसैले म पनि सकेसम्म असार १५ मा घरमा नै हुने र रोपाइँमा जाने,जन्मेको मझेरीमा  बसेर दही चिउरा खाने जमर्को गर्छु ।  मैले हेक्का राखेसम्म मलाई लाग्छ मैले जम्माजम्मी ३ वटा असार १५ बाहिर बिताएको छु ।  

हाम्रा लागि वातावरण र वातावरणका लागि संरक्षण

जीवनयापनमा प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने वातावरण भन्ने शब्द एउटा शब्द मात्र हैन, संरक्षण गर्नुपर्ने महत्वपूर्ण विषयवस्तु हो । वातावरणको संरक्षण नहुँदा विश्वको भूगोल महामारीको चपेटामा पर्ने तीतो यथार्थतालाई विश्वले स्वीकारी सकेको छ । वातावरण संरक्षणका लागि अनेकन् चुनौति रहेता पनि संसारका मानिसहरू भावी पुस्ताका लागि यो संसार अनुकूल बनाएर हस्तान्तरण गर्नका लागि आतुर छन् । बितेका केही वर्षमा जलवायु परिवर्तनको समस्या अनुकूलन गर्नुपर्ने यथार्थताले गर्दा आज दुरदराजका बस्तीहरूमा वातावरण संरक्षणको नाराले प्राथमिकता पाएको छ ।

वातावरण भन्ने बित्तिकै हामी बाँच्ने प्रमुख आधार हो भन्ने हाम्रो समाजले हिजोदेखि नै बिश्वास गर्दै आएको छ । तर पनि मानिसका अनेकन् आवश्यकता वा भौतिक सुविधामुखी संसार भएको कारण वातावरण प्रतिकूल बन्दै गएको छ । वातावरण प्रतिकूल हुँदा एक भेगका मात्र नभई भूगोलभरिका जनमानसका जीवनयापन प्रतिकूल हुन्छ । मात्र यति फरक हो कतै त्यसको प्रभाव कम पर्ला त कतै बढी । नेपालको तराईमा भन्दा पहाडमा र पहाडमाभन्दा हिमालमा तापक्रम बढ्दै गईरहेको छ । जलवायु परिवर्तन सम्बन्धि विभिन्न तथ्याङ्कका अनुसार नेपालको तापक्रम प्रतिवर्ष सरदर ०.०६ डिग्री सेल्सियसका दरले बढ्दै गईरहेको छ तथा हिमाली क्षेत्रमा भने बृद्धिदर ०.०९ डिग्री सेल्सियस पाईएको छ ।

जलवायु परिवर्तनको असर सबैभन्दा बढी हिमाली क्षेत्रमा पर्ने भएकोले नेपाल जस्तो हिमाल धेरै भएको देश वातावरण प्रतिकूल बढी हुने र यसको असर धेरै खेप्ने देशभित्र पर्दछ । यो समस्या अनुकूलनका लागि विभिन्न क्षेत्रबाट विभिन्न प्रयासहरू भइरहेका छन् । जलवायु परिवर्तनका कारण हुने समस्याले भूगोल नरहने कुरा अन्तिम विषवस्तु हुनसक्छ तर जीवनयापका क्रममा चाहिने स्वस्थ हावा, पानी, खाद्यान्न तथा अन्य आवश्यक वस्तुहरूको अभाव प्रतिदिन पर्ने गर्दछ ।

जलवायु परिवर्तनको समस्यालाई मानव जगतले जति धेरै बुझेपनि आफ्नो जीवनशैलीलाई सहज बनाउनका लागि वातावरण प्रतिकूल हुने कार्य गर्दछ । जस्तै सुविधायुक्त घर बनाउनका लागि काठको प्रयोगलाई उदाहरणको रूपमा लिन सकिन्छ । वातावरण प्रतिकूल हुन्छ भन्दैमा रूख प्रयोग गर्न हुन्न भन्ने कुरा सर्बोपरि हैन तर हाम्रो समाज हिजोदेखि नै रूख काटेर आवश्यकता पुरा गर्न तल्लीन छ तर काटीसकेपछि फेरि अर्को रोप्नका लागि अग्रसर नहुनु चाहिँ समस्या हो ।

वातावरण संरक्षण गर्नका लागि प्रमुखत वन जंगलको संरक्षण नै हो । वनबाट नै अक्सीजन, पानी तथा मानव समाजका विभिन्न आवश्यकता पुरा हुने गर्दछ । वन संरक्षणबाट प्राप्त हुने विभिन्न सुविधा हाम्रा लागि अपरिहार्य छन् । जंगलबाट हुने गरेका संरक्षित पानीबाट नै जलविद्युत उत्पादन गरी हाम्रा बस्तीहरू उज्यालो प्राप्त गर्न सकिन्छ । त्यसैले वन संरक्षणबाट हामीले दाउरा, घाँस, पानी, उज्यालोलगायत बाँच्नका लागि अक्सीजन पाउनुका साथै दुर्लभ मानिएका विभिन्न चराचुरुङ्गी र जनावरहरूकोसमेत संरक्षण हुने गर्दछ ।
वातावरण संरक्षणका विषयबस्तुलाई प्रभावकारी ढंगबाट समाज वा बस्तीमा पु¥याउनका लागि प्रत्येक वर्ष विश्व वातावरण दिवस मनाउने गरिएको छ । तर यो दिवसका रूपमा मात्र नभई साच्चिकै व्यवहारिक रूपमा वातावरण संरक्षण टेवा पु¥याउने खालका कार्य गरेर मनाउनु आवश्यक छ । वातावरण संरक्षण सम्बन्धि कार्यमा सहयोग पु¥याउन धेरै ठूला ठूला कार्य मात्र पर्दैन । आफ्नो घरभित्रबाट निस्कने फोहोरको स्व–व्यवस्थापन गरे पनि वातावरण संरक्षणमा सहयोग पु¥याउन सकिन्छ । घरभित्रबाट निस्कने अजैविक वा नकुहिने वस्तुको व्यवस्थापनका लागि दीर्घकालीन योजनाको आवश्यकता परेपनि जैविक फोहोरलाई मल बनाएर करेसाबारीमा प्रयोग गर्न सके वातावरण संरक्षण मात्र हैन कृषि उत्पादन पनि बृद्धि गर्न सकिन्छ । आफ्नो बारीमा एउटा डाले घाँसको रूख हुर्काउन सके वातावरण संरक्षणमा मात्र नभई गाईभैंसीलाई आवश्यकता पर्ने घाँसकोसमेत आपूर्ति गर्न सकिन्छ । सानै कृयाकलाप पिँढीको छेउमा गमला राखी एउटा फूल रोपेमात्र पनि वातावरण संरक्षणमा योगदान दिन सकिन्छ । त्यसैले हामी लामो समय, स्वस्थ भई बाँच्ने हो भने, भावी सन्ततिलाई अनुकूलित धर्ती हस्तान्तरण गर्ने हो भने रूख रोपौं, फोहोर व्यवस्थापन गरौं, नाइलन वा प्लाटिकजन्य वस्तुको कम प्रयोग गरौं, धुँवारहित वा धुँवा कककककम गर्ने इन्धन वा स्रोत तथा प्रविधिको प्रयोग गरौं । मुख्य गरी वनको स्रोत प्रयोगलाई मात्र ध्यान दिँदै आएको समाज क्रमश ः स्रोत संरक्षणतर्फ लाग्नु आजको प्रमुख आवश्यकता हो । अनुकूल वातावरण भएमात्र हामी रहन्छौं, हाम्रा लागि वातावरण र वातावरणका लागि संरक्षण भन्ने विषवस्तुलाई साकार पार्न आजैबाट लागौं, कुरासँगै काम गरौं ।


See this Post on Mero Report . Net 

जैविक तरकारी खेतीका नमूना बने अर्जुन न्यौपाने


तोरीमा तिलमा छ तेल भरिलो त्यसै कहाँ झर्छ र ?पेल्नै पर्छ विना प्रयत्न मुखमा आई कहाँ पर्छ र ?? 


तोरी र तिलमा तेल छ भनेर नपेली बस्यो भने तेल पाइँदैन । त्यस्तै हामीले गर्न सकिने काम धेरै छन् तरनगरी बस्यो भने केही पनि प्राप्त गर्न सकिदैन । तोरीतिल वा तेलजन्य वस्तुमा तेल हुन्छतर विना प्रयत्न तेल निस्किदैनपेल्नैपर्छ भन्ने तर्कमा विश्वास गर्दै परम्परागत शैली वा निर्वाहमुखी खेती प्रणालीलाई व्यवसायिक बनाउँदै मनग्य आम्दानी गर्न सफल बनेका छन् रसुवा धैबुङ-९ का अर्जुन न्यौपाने ।
Local Method Water Reserve System


Tonnel of Tomato Farming 

रोजगारी वा आम्दानीका निमित्त भारतीय मुलुकमा भौतारिएका न्यौपानेले आफ्नै भूमिमा केही गर्न सकिन्छ भनेर वा उताको जस्तो पसिना पाए आफ्नै जन्मभूमिले पनि केही दिन्छ भन्ने तर्कमा विश्वास गरेर वि.सं २०५७/५८ तिर कोदो र मकैमात्र रोप्ने परम्परालाई आधुनिकीकरण गर्दै उनले काउलीबन्दा र प्याज  रोप्न थाले । उनले उत्पादन गरेका नगदे बालीहरू स्थानीय बजारमै बिक्री हुन थाल्यो । त्यतिखेरदेखि नै उनको वाषिर्क नाफा ४५ हजार हुन्थ्यो ।'करिब ३० पाथी कोदो फल्ने-बढीमा ५ हजार आम्दानी हुने)बारीमा 'हाल वाषिर्क रूपमा ७० हजार नाफा हुन्छउनी भन्छन् । 'कहिले इण्डिया गएँकहिले ट्रेकिङ गएँतर त्यो भन्दा राम्रो आम्दानी तरकारी खेतीबाट भयोखुसी हुँदै उनले भने 'आफूले काम गर्न सुरु गरेपछि विभिन्न संस्थाबाट पाएका तालिम तथा सहयोग मेरा लागि अत्यन्त सहयोगी भएका छन् ।कामको सुरुवात आफ्नै मनोज्ञानबाट भएको बताउने न्यौपानेले  व्यवसायिक रूपमा तरकारी खेती गरेर आम्दानी लिन सफल भएपछि एक अगुवा कृषकको रूपमा चिनिन सफल भए । वि.सं २०६२ सालमा करेला खेतीमा भएको आइपीएम कृषक पाठशाला उनको लागि एक सहायक बन्यो । त्यहाँबाट सिकेका ज्ञानहरू'शत्रुजीव र मित्रुजीव पहिचानशत्रुजीव निवारण तथा मित्रुजीव बढावाजैविक मल र जैविक विषादीजस्ता ज्ञानहरू पाएपछि अझ बढी गुणस्तरीय वस्तु उत्पादनका लागि आफ्नो क्षमता बढेको उनी बताउँछन् ।


 न्यौपानेले तरकारी खेती सुरु गर्दा रासायनिक मल प्रयोग गर्थे तरअहिले उत्पादित तरकारीहरू बिलकुलै जैविक छन् । 'बजारमा उपलब्ध हुने भिटामिन र विषादीले क्षणिक फाइदा दिने खालका हुन्छन् । तरस्थानीयस्तरका सामग्री प्रयोग गरेर बनाइएका विषादीबाट लामो समयसम्म एकैनासको आम्दानी भइरहन्छ ' उनको भनाई थियो । उनी भन्छन् 'रासायनिक मलको प्रयोगले जग्गाको उत्पादन शक्ति कम भएको छजैविक वस्तुको प्रयोगले उर्वराशक्ति कायम गर्छतर समय लाग्छ ।'  लारानिको मध्यवर्ती क्षेत्र सहयोग आयोजनाले उनीलगायतका अन्य घरमा गोठ सुधार कार्यक्रम दिएपछि गाइको गहुँतबाट जैविक विषादी बनाउन थालेका छन् । गाइभैंसी बाँध्ने ठाउँबाट टयाङ्कीका जम्मा भएको गहुँतलाई विभिन्न प्रकारका जैविक वस्तुमा मिर्साई ड्रममा कुहाएपछि विषादी बन्छ । जसको प्रयोगबाट बजारबाट महंगो विषादी र भिटामिन किन्नु नपर्ने भएको छ । त्यसरी तयार गरिएको विषादीले विषादीको मात्र नभई भिटामिनको पनि काम गर्छ । न्यौपाने भन्छन् 'जैविक विषादीले मित्रुजीवलाई पनि नष्ट गर्दैन ।

लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जमध्यवर्ती क्षेत्र सहयोग आयोजना र जिल्ला लघु उद्यमी संघको सहयोगमा प्लाष्टिक पानी भकारी बनाउन पाएका छन् उनले । छिमेकीका धाराबाट प्रयोग भएर खेर गएका पानी संकलन गरी तरकारी खेती गर्छन् उनी । पहिले खेर गइरहेको पानी जम्मा गरेपछि कसैको सिंचाई योजनाको मुख ताक्न नपरेको देखिन्छ । चाहना भए जे पनि गर्न सम्भव हुने रहेछ भन्ने उदाहरण न्यौपानेको क्रियाकलापबाट पाइन्छ । पाल्पाको मदनपोखरा भ्रमण गएर प्लाष्टिक पानी पोखरी तथा टनेल बनाउन सिकेका हुन् उनले ।

जिल्ला कृषि विकास कार्यालय तथा मध्यवर्ती क्षेत्र सहयोग आयोजनको सहयोगमा 'एसआरआई प्रविधिबाट ताइचुन २४२ नामक धान खेतीमा गरिएको परीक्षण वा उक्त कृषक पाठशालाबाट थोरै जमिनथोरै बीउथोरै कामदारबाट धेरै आमदानी लिन सकिने उदाहरण पाएका छन् यहाँका किसानले । न्यौपाने भन्छन् 'लामो समयको धानको बीउ रोप्ने चलन थियो तर१० दिनमा रोप्ने र एउटा मात्र रोप्ने भन्दा सुरुमा पत्यार लागेको थिएन । सबैले यो हुँदैन भनेका थिएन । धान रोपेको एक महिनासम्म त  हामीलाई पनि त्यति पत्यार लागेको थिएन ।एसआरआई प्रविधि प्रयोग गरेर धान खेतीलाई लक्षित गरी सञ्चालन गरिएको पाठशालामा नवीन तथा पुरातन दुबै तरिकाद्वारा खेती गरिएको थियो । सोही बीउ मुठामुठा रोपेको भन्दा एउटा एउटा मात्र रोपेको ठाउँमा राम्रो आम्दानी भएको छ । पहिले २५ पाथी धान फल्ने जग्गामा परीक्षण क्रममा ४५ पाथी फल्यो यसरी गरिएको परीक्षण सफल भएपछि अहिले धेरैले सोही बीउ रोपेका छन् । तर एउटा एउटा रोप्न मानेनन्'न्यौपाने भन्छन् । बढ्दो खाद्यान्न अभावलाई र्टार्न वा आयातित खाद्यान्नको महंगो मारलाई यो प्रविधिले सहयोग पुर्याउनेमा विश्वास गरेका छन् धेरै किसानहरूले ।

काम गरेर देखाउनेलाई सबैले सहयोग पनि गर्दा रहेछन् । न्यौपानेको जग्गामा देखिएको तरकारी खेतीको टनेलपानी भकारीगोठ सुधार सँगसँगै दाउराको प्रयोगको विकल्प गोवरग्यास प्रविधि पनि छ । गतसाल सञ्चालन भएको कृषक पाठशालामार्फ मध्यवर्ती क्षेत्र सहयोग आयोजनाले २० हजार रूपैंयाँ सहयोग स्वरूप दिइएको रकमलाई स्थानीय कृषि पूँजिको रूपमा विकास गर्ने लक्ष्य उक्त समूहले लिएको पनि न्यौपानेले बताए । उक्त रकमबाट अदुवाको बीउ खरिद गरी समूहका सबैले बाँडेर लगाइएको पनि न्यौपानेले बताए ।

न्यौपानेको सानो प्रयत्नबाट यति ठूलो काम भएको छ । व्यक्तिगत रूपमा उनलाई हुने फाइदा आफ्नै ठाउँमा छ । खेर गएका पानीको सदुपयोग हुँदा वातावरणमा पनि सहयोग पुग्नेछ । न्यौपानेको यो अथक प्रयास देख्दा जो कोहीले पनि यो कविता स्मरण गर्छन् ।

तोरीमा तिलमा छ तेल भरिलो त्यसै कहाँ झर्छ र ?
पेल्नै पर्छ विना प्रयत्न मुखमा आई कहाँ पर्छ र ?? 

तिहार आउँदा र भाई नहुँदा

Tihar Festival 2066
बालीए झलमल्ल दीप जगतै गरी उज्यालो तर
भाई नै नहुँदा परी विरहमा साह्रै अँध्यारो घर ।
भैलीनीहरु आउँछन् नजिकमा मै रुन्छु छाती पिटी
मैले लौ मन यो बुझाउँ कसरी बुझ्दैन सीतीमिति ।। १


छेवै आँगनिमा फुल्यो मखमली के काम तेस्को अब
भाई छैन भनी नफूल भनथें फूलीरहेछन् सब ।
मीठा सेल, मिठाइ अन्य रसिलो पाकीरहेको छ यो
दूबो, फूल, अबीर, तेल तिलको कामै नहुने भयो ।। २


बज्छन् मादल पीङका वरिपरी नाच्दै रमीता गरि
द्यौसी खेलि रमाइ आशिष दिइ गीत् गाइ नाना थरि ।
जे जे भो सब यो उराठ मनमा के हुन्छ सारा हुँदा
पाँचै रात बिहान यी बितिगए संझेर भाई रुँदा ।।

( शार्दूलवीक्रीडित छन्द )
शुभ दीपावली ०६९ को अवसरमा सवैमा हार्दिक मंगलमय शुभकामना !!!!!

रोग निम्त्याउने चौथो कारक तत्व 'घरभित्रको धुँवा'

विश्वमा अरु देशको तुलनामा नेपालमा घरेलु वायु प्रदुषण १५ गुणाले बढी छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार विश्वमा करिव १६ लाख मान्छे घरभित्रको धुँवाको कारण मर्ने गरेका छन् । १५ प्रतिशत बढी समस्या भएको तुलनामा नेपालमा धेरै मान्छे धुँवाका कारण मर्ने गर्छन् ।



नेपाल गाउँ नै गाउँले भरिएको देश हो । यहाँका प्रायशः स्थानहरूमा खाना बनाउनको लागि दाउराको प्रयोग हुने गर्दछ । खाना बनाउनकै लागि नयाँ प्रविधि वा दाउराको विकल्प नहुँदा धुँवाले हुने समस्याबाट मानव समाज आर्थिक संकटमा फस्नु एकातिर छ भने अर्कोतिर वन विनासको मारले वातावरणमा निकै समस्या ल्याइरहेको हुन्छ । दुषित हावा, फोहोर पानी, असुरक्षित यौन सर्म्पर्क पछि चौथो रोग निम्त्याउने माध्यमको रूपमा घरभित्रको धुँवा रहेको मुटु रोग विशेषज्ञ डा. मृगेन्द्रराज पाण्डे बताउनु हुन्छ ।


दिनहुँ प्रयोग गर्ने भान्छाको उचित व्यवस्थापन गर्न नसक्दा वा भान्छामा धुँवा कम गर्न नसक्दा वर्षोनी रोग फैलदै गएको छ । र उपचारको लागि धेरै रकम खर्च भइरहेको छ । प्रत्यक्ष रूपमा यसको समस्या देखिँदा देखिदै हाम्रो समाजमा समाधान वा न्यूनीकरणका लागि ठोस कदम चालिएको छैन । भान्छामा बसेर जीवन बिताउनु पर्ने गृहिणी वा भान्छेले धुँवाको समस्यालाई चिन्न नसकेसम्म समाधानको लागि सरलता आउन सक्दैन । जबसम्म प्रयोगकर्ताले यो समस्या हो भनेर बुझदैनन् तबसम्म समस्या समाधान हुने अवस्था सिर्जना हुन सक्दैन ।


अहिले हामी देखिरहेका छौं घरघरै मात्र नभई व्यक्ति पिच्छे कम्तीमा एक एक वटा मोबाइलहरू छन् । कसै कसैका हातमा बहु मोबाइलहरू देख्न सकिन्छ । अझ त्यत्ति मात्र नभई परिवर्तन गरी गरी मोबाइलहरू प्रयोग गरिएका छन् । त्यसमा कति खर्च भएको होला - सायद सबैसँग हिशाव छ तर धान्न नसकिने अवस्था भए पनि प्रयोग भने गरिएका छन् । तर दिनहुँ पेट भर्नको लागि प्रयोग हुने भान्छाको व्यवस्थापनमा ध्यान पुग्न सकेको छैन । अन्धधुन्ध अँध्यारो र धुँवैधुँवा भएको भान्छामा जीवन बरबाद भइरहेको सबैले बुझ्न सकेका छन् या छैनन् तर थरीथरीका मोबाइलमा थरीथरीका संगीतको मजा लिदै धुँवा पिइरहेका छन् महिलाहरू ।


धुँवाले सिङ्गो समाजमा नै असर पुर्याइराखेको छ तर विशेष गरी धुँवाको समस्याबाट पीडित हुने वर्गमा महिला र उनीसँगै भान्छामा बस्ने बालबालिका पर्ने गर्छन् । श्वासप्रश्वास र फोक्सो तथा मुटु सम्बन्धी रोगहरू घरभित्रकै धुँवाका हाम्रामाझ भित्रिने गर्छन् । मानव स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष रूपमा हानी पुर्याउने घरभित्रको धुँवा रोग भित्र्याउने चौथो प्रमुख कारक तत्व भएपनि एउटा महिला तथा गृहिणीलाई जतिसुकै बेला पनि भान्छा वा धुँवामा बस्नु पर्ने वाध्यता छ । घरभित्रको धुँवाकै कारण बालबालिकामा निमोनिया जस्ता श्वासप्रश्वास सम्बन्धी रोगहरू लाग्ने गर्छन् । र अकालमा नै उनीहरूको ज्यान गइरहेको हुन्छ । धुँवाको समस्या समाधान नगर्दा गर्भको बच्चामा समेत् प्रतिकुल असर, मानसिक तनाव, आँखा सम्बन्धी रोग, मुटुको रोग, दम, क्षयरोग जस्ता प्राणघातक रोगको सिकारमा हाम्रो समाज रूमल्लिरहेको छ ।



घरभित्रको धुँवा हटाउनको लागि विभिन्न प्रविधिहरूको विकास भइसकेको छ तर प्रविधि एकातिर, समस्या र चेतनास्तर अर्कातिर भईराखेको छ । समाजका अगुवा तथा बुझक्कडहरूले नै यसको समाधानका लागि बुझ पचाई राखेको अवस्था छ । समस्या सामान्य जस्तै देखिए पनि वास्तविकतामा जटिल छ । घरभित्रको धुँवा हर्टाई स्वस्थ तथा समुन्नत समाज निर्माणको पाटोमा लाग्नु सबैको अबको जिम्मेवारी हो । वनजंगल जोगाउने नारा लिएर समाजमा कार्यरत व्यक्ति वा संस्थाले धुँवा न्यूनीकरणमा एक कदम योगदान दिन सके वातावरणमा मात्र नभई व्यक्तिको आय आर्जनमा बृद्धि गर्न सकिन्छ । दाउराको प्रयोगमा कमी ल्याउँदै वा दाउराको विकल्प दिन सकेमा मात्र जलवायु परिवर्तनको समस्या अनुकूलन गर्न सम्भव छ । दाउराको विकल्प दिन नसके वन जंगल संरक्षणको कुरा सम्भव छैन र वन जंगलको संरक्षण विना जलवायु परिवर्तनको समस्या न्यूनीकरण सम्भव छैन । त्यसैले आजको हंगा जलवायुको नारा साकार पार्न दाउराको विकल्प दिऔं । इन्धन प्रयोग विना मानव जीवनको परिकल्पना गर्न सकिदैन । चौथो रोग भित्र्याउने तत्व 'घरभित्रको धुँवा न्यूनीकरणमा सहयोग पुर्याऔं, स्वस्थ भई बाँचौं ।'

See this blog @ Mero Report . Net


728x90 - Travel Nepal

धार्मिक आस्था, जैविक विविधता र पर्यटकीय गन्तव्य : गोसाइँकुण्ड


त्रिशूलधाराको निर्मल जलसोही जलको सम्मिश्रण शंकरको बासस्थान गोसाइँकुण्डको दृश्यले सबैलाई लालायित बनाउँछ । एकातिर शिबलाई पाउन धेरै भक्तजन त अर्कोतिर मनमोहक दृश्यावलोकनमा आउने पर्यटक सबैको लागि उपयुक्त गन्तव्य बनेको छ यो कुण्ड ।

लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रभित्र रहेको गोसाइँकुण्डले विविध महàव बोकेको छ । सोही विविधताभित्र गोसाइँकुण्ड सबैका लागि विश्वासको केन्द्रविन्दु बनेको छ । सत्य युगमा देवता दानवको सागर मथनबाट निस्केको कालकूट विष खाएर दहन गर्न नसकी यहाँ आएका भगवान शिवले रिसाएर त्रिशूलले भूमिमा खोप्दा त्रिशूल धाराको उत्पत्ति भई त्यहीबाट बगेको पानी जमेर गोसाइँकुण्डको उत्पत्ति भएको पौराणिक कथन छ । सोही कथन अनुसार धार्मिक दृष्टिकोणले गोसाइँकुण्ड अग्रस्थानमा छ । अमरसिंह  थापा नेपाली इतिहाँसका एक उदाहरणीय पात्रको देहवसान र 'अमरसिंह गुफा'  गोसाइँकुण्डमा रहनुले महत्वमा विविधता थपिएको छ । गोसाइँकुण्ड क्षेत्र वरपरका तामाङ समुदायको भेषभूषा तथा संस्कृति पनि यस क्षेत्रका आकर्षाहरू हुन् । तामाङ संस्कृति अनुसारका विभिन्न नाँचहरूले सांस्कृतिक महàव पाएको छ । यिनै धार्मिकऐतिहाँसिक र सांस्कृतिक महàवभित्र नेपालकै तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्यको महàव दिनानुदिन बढ्दै गइरहेको छ । र्
पर्यटकीय महत्वले गोसाइँकुण्ड मात्र नभई हेलम्बुलाङटाङ र तामाङ सम्पदा मार्गका क्षेत्रहरूलाई समेट्छ । यी अरु क्षेत्रमा पनि ऐतिहाँसिकधार्मिक र सांस्कृतिक महत्व पनि त्यत्तिकै छन् । पौराणिक कथनको विश्वासको आधारमा एकसय आठ कुण्ड मध्येका विभिन्न कुण्डहरू यत्रतत्र छरिएर रहेका छन् । गोसाइँकुण्ड,भैरवकुण्डसरस्वतीकुण्डगणेशकुण्ड,दुधकुण्डसूर्यकुण्डलगायतका कुण्डहरू प्रख्यात रहेको छ भने विविध महàवका बीचमा रहेको गतलाङको पार्वतीकुण्डटिमुरेको रिभरकुण्ड,बृद्धिमको दुधकुण्ड अझै  कुहिरोभित्रको काग बनिरहेका छन् । कुहिरोभित्र काग हराएझैं सम्पदा मात्र हराएका छैनन्त्यहाँबाट आउने आर्थिक उपार्जन पनि हराइरहेका छन् । कतिपय कुण्ड संरक्षण अभावमा जलवायु परिवर्तनको असरले लोप हुनसक्ने अवस्थामा रहेका छन् । पछिल्ला समयमा बोझोद्वारा पुरिन लागेको पार्वतीकुण्डको संरक्षणका  नवीन आवाजहरू पनि आउन थालेका छन् । तरचुनौतिपूर्ण विषयहरू छन् ती खालका कुण्डको संरक्षणार्थ । एक त औषधीजन्य बोझोको बासस्थान रहेको छअर्को त धार्मिक विश्वास अनुसार कुण्डमा खन्न नहुने । जैविक विविधताको संरक्षणमा विश्वास राख्दा कुण्डको वरिपरिका वनस्पतिको संरक्षण अपरिहार्य छ । तर,ध्रुबसत्य कुरा कुण्डको संरक्षण विना ती वनस्पतिको पनि संरक्षण सुनिश्चित हुँदैन । त्यसैले दुबै संरक्षणलाई ध्यानमा राखी संरक्षणमा इमान्दार प्रयासको खाँचो छ ।
गोसाइँकुण्ड जस्ता तालहरू फुट्ने नभई सुक्न सक्छ । नजिकै ठूलाठूला हिमाल भएको ठाउँमा हिमताल फुट्न सक्छ भने हिमाल नभएका ठाउँमा तालहरू सुक्न सक्छन् । गोसाइँकुण्डको वातावरण त्यति नबिग्रिएको कारण तत्काल नै संरक्षणका लागि ध्यान दिनसके खतरामुक्त हुनेछ ।




वरिपरिका  वन्यजन्तु र प्राकृतिक स्रोत -जैविक विविधताजोगाउँदै गोसाइँकुण्डको संरक्षण गर्नको लागि सन् २००६ को सेप्टेम्बर २२ मा विश्व सम्पदा सूचि -रामसार क्षेत्रमा सूचिकृत भएर अझ यस क्षेत्रले महत्वपूर्ण स्थान ओगटिरहेको छ । हाल कार्यान्वयनमा रहेको गोसाइँकुण्ड क्षेत्र व्यवस्थापन योजनाले धार्मिकऐतिहाँसिक र पर्यटकीय महत्वलाई संरक्षणविकास र प्रचारप्रसारमा सहयोग पुर्याउँदछ । ताल नरहे धार्मिक महàव र वनस्पतिवन्यजन्तुको संरक्षण नभए पर्यटकीय महत्व घट्दै जान्छ । हिमाली क्षेत्रमा जलवायु परिवर्तनको असर बढ्दै गइरहेकोले हिमताल सुक्ने र फुट्ने हुनसक्छ । च्छो रोल्पा ताल फुट्ने खतरामा रहेको हामीले सुनेका छौं ।
तर,
धार्मिकजैविक विविधताऐतिहाँसिकपर्यटकीय र सांस्कृतिक महत्वसँगसँगै गोसाइँकुण्ड क्षेत्रमा आर्थिक महत्व पनि त्यत्तिकै छ । तर्ीथालु र पर्यटकहरूबाट यहाँ बास र गास वापतको रकम,गोसाइँकुण्ड क्षेत्र सुधारका लागि दिइएको चन्दा र विदेशी पर्यटकले ट्रेकिङ शुल्क वापतको रकम आर्थिक क्षेत्र विकासका लागि उल्लेखनीय माध्यम हुन् । यही क्षेत्रमा आएका विदेशी पर्यटकले छात्रबृत्ति दिएर यहाँका धेरै बालबालिकाले गुणस्तरीय शिक्षा पाइराखेका छन् । यही क्षेत्रबाट प्रत्यक्ष लाभ लिने धेरै स्थानीयहरूको उन्नती भएको पाइन्छ । पर्यटकीय क्षेत्र भएका कारण स्पोन्सर पाएर विदेशमा आफ्ना क्यारियर बनाउने संख्या पनि उल्लेख्य रहेको पाइन्छ ।
जिविकोपार्जनमा प्रत्यक्ष प्रभाव पुर्याउने गोसाइँकुण्ड क्षेत्रको संरक्षण साथसाथै वरिपरिका अन्य सम्पदा जस्तै वनदुर्लभ वन्यजन्तुचराचुरूङ्गीको संरक्षण गरी आर्थिक विकासको मार्गमा जानु अपरिहार्य रहेको छ । यस क्षेत्रको विकासमा यहाँकै जनता जो हिजोदखि प्रत्यक्ष लाभान्वित छन् र जो भोलिका पनि उपभोक्ता हुन्त्यस्ता रसुवालीहरूको साझा दायित्व हो । गोसाइँकुण्ड जस्ता प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण भए मात्र रसुवाको विकास सुनिश्चित हुने र विश्व सम्पदा सूचि वा रामसार क्षेत्रमा सूचिकृत भएको पनि र्सार्थक हुन्छ । महàवमा विविधता रहेको गोसाइँकुण्डको संरक्षणप्रचारप्रसार र विकासका लागि सबैले हातेमालो गर्दै धार्मिक हिशावले वर्षो दुईपटक लाग्दै आएको मेलाको उचित व्यवस्थापन गर्नु अत्यन्त आवश्यक छ ।



728x90 - Travel Nepal

नेपाली साहित्य र भानु जयन्तीको सान्दर्भिकता

रामायणका श्लोक सुन्नका लागि यहाँ Click गर्नुहोला 

साहित्य मानव जीवनको अपरिहार्य गहना हो । सबै मानवलाई केही न केही रूपमा साहित्य मन पर्छ । कसैलाई साहित्य सिर्जना गर्न मन लाग्छ, कसैलाई गाउन मन लाग्छ भने कसैलाई गाएको सुन्न मन लाग्छ । कसैलाई यी तीनै विधा मन पर्छ कसैलाई लेख्न र गाउन मन पर्छ त कसैलाई लेख्न र सुन्न मन लाग्छ । खासगरि साहित्य सिर्जना गर्ने व्यक्तिलाई तीनै विधाहरू मन पर्छ । यसरी हेर्दा  कसैले गाएर, कसैले सिर्जना गरेर त कसैले अरूले गाएको सुनेर भने पनि साहित्य मन पराइराखेका हुन्छन् । 

साहित्यको पाटोमा परापूर्व  कालदेखि नै विभिन्न साहित्यकारहरूले साहित्य सिर्जना गरेर आजसम्म हामीले गाउनको लागि छाडेर गएका छन् । ती मध्ये आदिकवि भानुभक्त आचार्य एक हुन् । नेपाली भाषा साहित्यका लागि उनले गरेको योगदान नेपाली समाजमा सधैं उल्लेखनीय भएर रही रहनेछ । आदिकविले सिर्जना गरेको रामायण आज पनि हाम्रा समाजमा प्राथमिकताका साथ वाचन हुने गरेका छन् । एक्लै वा समूहमा स्वर मिलाएर उक्त श्लोकहरू गाउँदा युवायुवतीदेखि बालबालिकासम्म मोहित हुन्छन् ।

आदिकवि भानुभक्तले रचना गर्नुभएको रामायणदेखि लिएर विभिन्न धार्मिक वा ऐतिहाँसिक छन्दात्मक ग्रन्थहरू आज समाजको सम्पत्तिको रूपमा स्थापित भईरहेका छन् । प्राचीन समयमा त सबैका घरघरमा रामायणका पुस्तकहरू वाचन हुने गरेका थिए । शार्दुलविक्रीडित, मन्द्राक्रान्ता, शिखरिणी, अनुष्टुपलगायतका छन्दमा लेखिएका सिर्जनाहरू गाउन र सुन्न उत्तिकै रोचक हुन्छ । शार्दुलविक्रीडित छन्दलाई पूर्वीय  साहित्यको क्षेत्रमा लोक छन्दको रूपमा स्थापित भएको पाइन्छ । शार्दुलविक्रीडित छन्दमा लेखिएका पुस्तकहरूले अन्य पुस्तकभन्दा बढी स्थान पाइराखेका हुन्छन् । 

नेपाली समाजमा अत्यन्त लोकप्रिय बनेको शार्दुलविक्रीडित छन्द आदिकवि भानुभक्तको पालादेखि अत्यन्त लोकप्रिय हुँदै आयो भनिएको छ ।  आदिकविबाट नै सुरू भएको यो छन्द नवीन युगमा पनि धेरै साहित्यकारहरूले सिर्जनाको लागि प्रयोग गर्ने गरेका छन् । शार्दुलविक्रीडित छन्दमा म,,,,,त गणका तीन तीन र अन्तिममा दीर्घ  एक अक्षर गरी उन्नाइस अक्षर रहेको हुन्छ । भानुभक्तको साहित्य सिर्जनाको सुरूवात हुनुमा एक घाँसीको घाँस बेचेर कमाएको धनले गाउँमा पानी कुवा खनाएको भन्ने विषयबाट भएको हो । भानुभक्तले लेख्नुभएको यो कवितामा यस्तो भाव पाइन्छ । 

आजन्म घाँसतिर मन् दिइ धन् कमायो
नाम् क्यै रहोस् भनेर पछि कुवा खनायो
घाँसी दर्रि्र घरको तर बुद्धि कस्तो
मो भानुभक्त धनी भैकन आज यस्तो । 

मेरा इनार न त सत्तल पाटी क्यै छन्
जे धन् र चिज्हरू छन् घरभित्र नै छन्
त्यस् घाँसीले कसरी आज दिएछ अर्ती,
धिक्कार होस् म कन बस्नु नराखी किर्ती ।

घाँस काटेर बेचेको धनले कुवा खनाएको देख्दा म धनी भएर केही गर्न नसकेको भान हुन्छ भानुभक्तलाई र उनले किर्ती राख्नको लागि साहित्य सिर्जनाको माध्यम रोजेका हुन् भन्ने पनि उनको कविताबाट नै पाइन्छ । 

नेपाली भाषा साहित्यका पारखीहरूमा भानुभक्तको उपादेयता उल्लेखनीय रूपमा रहेको छ । १९९ औं भानु जयन्तीको अवसरमा आदिकवि भानुभक्तमा हज्जारौं श्रद्धाञ्जली अर्पण स्वरूप यो कविता । 

प्रश्नोत्तर् गुण गानले भरियको गीता सबैमा बन्यो
जाग्यो ज्ञान र प्रेरणा त उनमा घाँसी कुवा जाँ खन्यो ।
आऊ भानु उदाउ फेरि जगमा जोड्दैछु मै अञ्जली
भावै देखि चढाई आदिकविमा हज्जार श्रद्धाञ्जली ।। (पङ्क्तिकारको सिर्जनामा)

विहेवटुलमा रामायणलाई प्रतिस्पर्धाका साथ गाउने गरिएको छ । यसरी हेर्दा रामायणजस्ता कथानक वा धार्मिक महत्वका ग्रन्थहरूले समाजमा अत्यन्तै विश्वसनीयता पाइराखेका छन् । साहित्यिक पर्वहरूमा पनि भानु जयन्ती अत्यन्त प्राथमिकताका साथ मनाइने गरेका कारण पनि भानुभक्तले नेपाली साहित्यको क्षेत्रमा पुर्‍याएको योगदानलाई कदर गरिएको छ भन्दा फरक नपर्ला । साहित्य सिर्जनामा रहेका र विशेष गरी शार्दुलविक्रीडित छन्दमा लेख्ने साहित्यकारहरूले भानुभक्तलाई बिर्सनु हुँदैन । उक्त छन्दका विकासदाता भानुभक्तका कारण आज अत्यन्त मीठा, रसिला र सबैको मन मष्तिष्क जित्ने साहित्यको सिर्जना हुन पाएका छन् । हुन त २ सय भन्दा बढी छन्दहरू रहेको नेपाली साहित्यमा धेरै छन्दहरू लोकप्रिय छन् । ती धेरै छन्दहरूको बीचमा लोक छन्दको संज्ञा पाएको यो छन्दलाई गणको परिचयसहित आधुनिक कवि देवी नेपालले यसरी परिभाषित गरेका छन् । 'बन्ला यो म स जा स ता त गुरुले शार्दुलवीक्रीडित ।'



रसुवाको विकासको सूचक : जलविद्युत, पर्यटन र रसुवागढी नाका



Hotel Booking In Nepal

Home Stay To 5 Star Hotels

Book Now



हिजोसम्म दुर्गम, अशिक्षित र दुरदजारको संज्ञा पाएको रसुवा आज एकाएक धेरैको नजरमा अगाडि आएको छ । देशका विभिन्न पाटोमा रहेका नेपालीले रसुवालाई पर्यटकीय तथा धार्मिक दृष्टिकोणले चिन्दै आएका छन् । केही वर्षयता रसुवाको नामसँगै जलविद्युतको नाम पनि गाँसिदै आएको छ । अझ भन्दै पर्दा रसुवाको नाममा पर्यायी बनेर चिलिमे जलविद्युत केन्द्र आएको छ । यी थोरै नाम वा सम्पदाले चिनिएको रसुवा राजधानीको अस्तव्यस्त शहरबाट दूरीका हिशावले जति नजिक छ, त्यति नै सफल सम्भावनाका हिशावले पनि नजिकै छ । दुई ठूला छिमेकी मुलुक चीन र भारतको सामञ्जस्यता गर्नको लागि रसुवागढी नाकाको नामले पनि दशकौंदेखि रसुवा  आफ्नो परिचय स्थापित गर्न प्रयत्नशील छ ।


चिलिमे जलविद्युत केन्द्रले रसुवालीलाई मात्र नभई देशका विभिन्न दुरदराजमा रहेका नागरिकलाई सेयर वितरण गरेर मालिक बनाएको छ । आफ्ना नागरिकलाई नजिक बनाउँदै आफ्नो  निर्धारित लक्ष्यभन्दा बढी उपलब्धिलाई हात पार्न सफल भएको छ चिलिमे जलविद्युत केन्द्र । चिलिमे जलविद्युत केन्द्र आव २०६७/६८ मा १३ करोड, २७ लाख ९५ हजार युनिट उत्पादन गर्न लक्ष्य निर्धारण गरेकोमा १५ करोड १ लाख १० हजार युनिट उत्पादन गर्न सफल भएको पन्ध्रौं वाषिर्क प्रतिवेदनमा भनिएको छ । उत्साहजनक उपलब्धिलाई  हात पार्दै रसुवागढी, मध्ये भोटेकोशी, साञ्जेन र माथिल्लो साञ्जेन गरी २७० मेगावाट जलविद्युत उत्पादन  तथा विक्रीको  लागि नेपाल विद्युत प्राधिकरणसँग सम्झौता गरेको चिलिमेले अझ बढी रसुवावालीको विकासका निमित्त आफ्ना पाइलाहरू अगाडि बढाउँदै छ ।

क्यान्जेन गुम्वा पर्यटकीय स्थल
रसुवाको विकास वा जनताको जीवनयापनमा सहयोग पुर्याउँदै आएको पर्यटन व्यवसाय रसुवालीको लागि भाग्यरेखाको रूपमा रहेको छ । लाङटाङ र गोसाइँकुण्ड क्षेत्रमा केन्द्रीत पर्यटन व्यवसायले विस्तारै जिल्लाका अरु क्षेत्रलाई पनि समेट्दै छ । रसुवाको माथिल्ला क्षेत्रमा होस् वा तल्ला क्षेत्रमा होस् सायद पर्यटनसँग सम्बन्ध नराख्ने वा नरहेका व्यक्तिहरू कमै होलान् ।  कोही अवसर पाएर यस क्षेत्रबाट आफ्नो भाग्यरेखा लम्ब्याउँदै छन् भने कोही बाध्यताले पेशामा आवद्ध भई आफ्नो जीवन गुजारालाई सहज बनाउँदै छन् । दशकौंदखि पर्यटकीय चाप भएका क्षेत्रमा रहेका जनताले व्यक्तिगत, सामाजिक दुबै खालका विकास तथा आफ्नो पहिचान स्थापित गर्न सफल भएका छन् ।

रसुवागढी नाका
जलविद्युत र पर्यटन क्षेत्रले रसुवाको विकासमा जे जति योगदान पुर्याउन सक्छन् वा सम्भावना देखिएको छ, त्यत्ति नै रसुवागढी नाकाको पनि छ । चीन र भारत जोड्ने सबैभन्दा छोटो मार्ग निर्माण गरी यी दुबै देशबीच व्यापारिक सम्बन्ध स्थापित गर्न यो नाका आतुर देखिन्छ । रसुवागढी नाकाको विकास तथा विस्तारबाट आर्थिक मात्र नभई दुई ठूला देशहरू बीच आपसी सम्बन्ध विकास गर्न पनि सहयोग पुग्नेछ भन्नेमा हामी विश्वास गर्न सक्छौं । 

रसुवालीको आर्थिक तथा सामाजिक विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएका चिलिमे जलविद्युत केन्द्र, पर्यटन व्यवसाय तथा रसुवागढी नाकासँगै विभिन्न सम्भावनाहरू रहेका छन् । जलविद्युत विकासका हिशावले सम्भावना रहेका वा विकासका निमित्त सूचिकृत विविध जलविद्युत केन्द्रहरूले रसुवालीका चुल्हो चौका उज्यालो पार्न सकोस् । खाना बनाउनको लागि प्रयोग हुँदै आएका इन्धन दाउराको प्रयोगमा कमी ल्याउन सकोस्, जसका कारण वनको संरक्षणसँगै जलविद्युत केन्द्रको दीगो व्यवस्थापनका लागि आवश्यक पर्ने वा नभई नहुने पानीका मुहान संरक्षण गर्न सहयोग पुगोस् ।

यति धेरै जलविद्युत विकासका सम्भावना रहेको रसुवाका जनताले खाना बनाउनको लागि दाउराको प्रयोग गरी वनविनासको पाटोमा संलग्न हुन नपरोस्, यसबाट मात्र रसुवाको जलविद्युतको दीगो व्यवस्थापनमा सहयोग पुर्याउँछ । जलविद्युत केन्द्र बनेका वा बन्दै गरेका आसपासका पर्यटकीय क्षेत्रमा उज्यालो पुर्याउन सके वा यार्सादेखि गतलाङसम्म र बेत्रावतीदेखि गोसाइँकुण्ड, लाङटाङसम्मका बस्तीहरू  चिलिमे जस्ता जलविद्युत केन्द्रको उज्यालोले देखाउन सकेमात्र चिलिमे कम्पनीको  सेयरधनी बनेको र्सार्थक हुनेछ । व्यवसायिक बन्न नसकेको पर्यटन व्यवसायलाई व्यवसायिक बनाउन जलविद्युतले सहयोग पुर्याउन सक्छ । हाताहाती उपलब्धिलाई हेर्दा जलविद्युतले वन संरक्षणमा सहयोग पुर्याउँछ, वनजंगल जस्ता सम्पदाले पर्यटन विकासका लागि मात्र नभई मानिस बाँच्नका लागि सहयोग पुर्याउँछ । यसरी हेर्दा पर्यटन र जलविद्युत असाध्यै नजिकका सम्बन्धहरू हुन् । समग्र रसुवाको विकासका निमित्त जलविद्युत, पर्यटन र रसुवागढी नाका एक अर्काका परिपूरक हुन् ।

गोसाइँकुण्डको मेला : तीर्थालुलाई सास्ती व्यवसायीलाई मस्ती

(रसुवा खबर, वर्ष१, अंक १ असोज १६ २०६७ शनिवार)



रसुवा जिल्ला भनौं या लाङटाङ क्षेत्र पर्यटकीय पाटोमा नेपालमा तेस्रो स्थानमा रहेको सर्वविदितै छ । नेपालकै तेस्रो स्थान प्राप्त गरेको यस क्षेत्रले पर्यटकीय विकासमा भने फड्को मार्न सकेको छैन । तैपनि धार्मिक महत्व प्राप्त गरेको गोसइँकुण्ड मेलाले भने धार्मिक भन्दा पर्यटकीय महत्वलाई प्राथमिकता दिएको छ । रसुवामा विदेशी पर्यटक आउँदा उनीहरूबाट नै डराएर जंगल भाग्ने पुस्ता पनि अहिलेसम्म जिवितै छन् । गोसाइँकुण्डले पर्यटकीय महत्व प्राप्त गर्न थालेको धेरै वर्ष भएको छैन । यस क्षेत्रले सत्य युगमा सागर मथन गर्ने बेलादेखि नै धार्मिक महत्व भने पर्याप्त प्राप्त गरेको किंवदन्ती पाइन्छ ।


पवित्र गोसाइँकुण्ड मेलामा धार्मिक आस्था बोकेर दर्शन गर्न आउने आन्तरिक पर्यटकलाई यस क्षेत्रमा पूर्वाद्र्धदेखि नै सेवा पु¥याउँदै आएका व्यवसायीहरूले विदेशी पर्यटक सरह सेवा शुल्क लिने गरेका छन् । यानेकि विदेशी पर्यटकहरूले यहाँ आउँदा जति सम्मान पाउँछन् त्यति आन्तरिक पर्यटकले पाउने गरेका छैनन् । यहाँ यस्तो पनि हुन्छ कि, विदेशी पर्यटकलाई यहाँका व्यवसायीले विना शुल्क ओछ्यान दिन्छन् र खानामा पनि केही प्रतिशत सहुलियत दिन तयार रहन्छन्, तर स्वदेशी तीर्थालुलाई कस्तो खालको व्यवहार गर्न सक्छन् त्यो त भदौमासको जनैपूर्णिमा मेलामा त्यहाँ पुगेमात्र पुग्छ, सबैखाले व्यवहार सजिलै देख्न पाईन्छ । खासै नियालेर अनुसन्धान गरिरहनु पर्दैन । यस वर्षको गोसाइँकुण्ड मेलामा आउने तीर्थालुले महँगी र असुविधाको निकै गुनासो गरेको पाइएको छ । रसुवा जिल्लाको पहिचान बनाउने गोसाइँकुण्ड मेलामा यस प्रकारको अभिव्यक्ति पाउँदा खासै हामी जिल्लावासी हौं, हाम्रो तीर्थ हो भनेर पहिचान गर्न पनि लाज मर्दो स्थिति रहेको थियो ।

गोसाइँकुण्ड यात्रामा जब यात्रु घरबाट निस्कन्छ, त्यहाँदेखि नै ऊ ठगिने गर्दछ । यात्रा गर्ने बसमा पनि त्यस समयमा भाडा बृद्धि गरिएको हुन्छ । जब मान्छेको चाप बढ्दै जान्छ, तब होटलमा पनि बास तथा भोजन लगायत अत्यावश्यक वस्तुको मूल्य पनि बढ्दै जान्छ । एकातिर वर्षाको समय साँघुरो र खाल्डाखुल्डी डरलाग्दो भीरको बाटोमा बसमा यात्रा गर्दाको सास्ती, अर्कातिर खचाखच यात्रुको चाप बीचको बास नपाएको पीडा, गोसाइँकुण्ड मेलाको सन्दर्भमा सदैव भइराखेको पीडा हो । मेला लाग्नुभन्दा अघिल्लो दिन तीस रूपैयाँ भाडामा यात्रा गरिएको दूरी मेला शुरू भएपछि पचास रूपैयाँँ तिर्नुपर्ने बाध्यता छ । यस्तो प्रकारको बाध्यता कहाँबाट र कसरी मिल्यो त्यो त थाहा पाइएको छ छैन त्यो पनि थाहा छैन । गोसाइँकुण्ड मेलाको मौका पारेर पीडित तथा असहाय आदिले पनि डोरी टाँगेर वा चन्दा बाकस राखेर सहयोग माग्ने गरेका छन् । यात्रा भरको लागि अड्कलेर ल्याइएको खर्च पनि यात्राको मध्यान्तरमा नै सकिएको पीडा पनि तीर्थालुले पोख्ने गरेका छन् ।

जब धुन्चेबाट तेर्सो र उकाली मार्ग पार गर्दै माथिल्ला भू–भागमा पुगिन्छ, तब यात्रीहरू यो वा त्यो दृष्टिबाट ठगिन पुग्छन् । मरमसला र तेल पनि आवश्यक मात्रामा नराखी पाक्ने गरी पनि नपकाइएको चना खान थालियो भने सुरूमा नै तीस रूपैयाँ तिर्नु पर्छ , यो कहाँ पर्ने मूल्य हो ? जुन प्लेटमा पचासदेखि साठीको हाराहारीमा चनाको संख्या पाइन्छ । हामी सबैले तिरेको मूल्य हो एक दाना चनाको मूल्य पचास पैसा मात्र । चिया पिउनको लागि माग्दा न त राम्रोसँग उमालेको पाइन्छ , न त व्यवसायीको शिष्टता छ । चिया पिएर नसकिदै बसेको ठाउँ खाली गर्न त के चियाको कप नै खाली गरिदिनको लागि पनि व्यवसायीले आग्रह गर्न पछि पर्दैनन् । जति माथि उकाली पार गर्दै गइन्छ त्यत्ति नै थकाइ र भोक लाग्दै जान्छ । एउटा दुनोटलाई कति रूपैयाँ तिरेर खान पाइन्छ होला ? दश ? बीस ? पच्चीस ? हैन, पचास मात्र तिरे दुनोट खान पाइन्छ ।

थकाइ र उचाइमा लखतरान हुँदा सँगसँगै बास बस्न नपाएको पीडा झनै दुखदायी पीडा हो । न त यहाँ पाटी पौवा पाइन्छ , न त मैत्रीपूर्ण वातावरणमा मुन्टो घुसार्ने छाप्रो । बल्लबल्ल थर्पु (छाप्रो) मा बस्न पाइयो भने पनि मानिसको चापले गर्दा खुट्टो पसारेर सुत्न पाइदैन । खाना खाए पनि नखाए पनि थर्पुमा बास बसीसकेपछि खानाको मूल्य तिर्नु नै पर्छ, हैन भने जुनसुकै बेलामा पनि थर्पुबाट निस्कनु पर्ने हुन सक्छ । तर एउटा अति नै सह्रानीय कुरो , निजी क्षेत्रबाट बास बस्ने थर्पुको व्यवस्था गरिएको छ । तथापी तीर्थालुले केही राहतको महसुस गर्न पाएका छन् । जे भएपनि यी क्षेत्रका मानिसले केही मात्रामा भएपनि बासको प्रबन्ध मिलाएर ठूलै धर्म कमाएका छन् ।

गोसाइँकुण्ड जाने बाटो पनि त्यत्तिकै अप्ठ्यारो रहेको छ । जाँदा राम्रैसँग गएपनि आउँदा भने अति नै मुस्किलले धुन्चे आइपुग्छन् । गोसाइँकुण्ड परिसरमा केही पाटीहरू बनेका भए पनि अन्य स्थानमा एउटा पाटीपौवा पनि बन्न नसक्नु , अत्यन्त दुःखको कुरा हो । पाटीपौवाहरू नबन्नुमा यहाँ जिल्लाका सरोकारवालाको अल्छीपना वा लाचारीपना प्रष्ट हुन्छ । जतिसुकै विकासका कुरा गरेपनि यस्ता सवाल वा समस्यामा कही कतै पनि अनौपचारिक छलफल समेत हुने गरेको पाइएको छैन । अन्य क्षेत्रमा गोसाइँकुण्ड जस्तो धार्मिक, पर्यटकीय तथा ऐतिहासिक स्थलको जुन खालको प्रचार प्रसार गरिएको छ , त्यत्ति हाम्रो स्थानको प्रवद्र्धन गरिएको पाइएको छैन । गोसाइँकुण्ड आउने जाने पर्यटकलाई हामीले सन्तुष्ट पार्न सक्यौं भने मात्र यहाँ धेरै पर्यटकले भ्रमण गर्नेछन् र हामीले चाहेको पर्यटकीय तथा आर्थिक उन्नती गर्न सहयोग मिल्नेछ । गोसाइँकुण्डमा केबुलकार बन्नुभन्दा पनि पहिला यस स्थानको प्रवद्र्धन हुनु आवश्यक छ, साथसाथै यात्रु बस्ने टहरा पनि ।।।

यो लेख प्रकाशन भएको रसुवा खबरको अंक पाउन तलको लिंकमा क्लिक गर्नुस्

रसुवा खबर, वर्ष१, अंक १ असोज १६ २०६७ शनिवार
Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow Spinning arrow

Followers

साताको चर्चित

Rasuwa Profile

महिनाको चर्चित

Total Visitor

Prem Prasad Paudel, Rasuwa. Powered by Blogger.
Blogger Template by Basnetg.com