महोत्सवमा समेटिएका र समेटिन नसकेका विषयहरू

वर्ष१, अंक ३०, २०६८ साल बैशाख २४ गते शनिबार ,रसुवा खबर

सांस्कृतिक, भौगोलिक, जातिय र धार्मिक विविधता रहेको रसुवा जिल्लामा नेपाल सरकारको पर्यटन वर्ष२०११ हालै सम्पन्न भएको छ । महोत्सव आयोजना गर्नु विविधताको पहिचान, प्रवर्द्धन तथा प्रचारप्रसार गरी जिल्लालाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राट्रियस्तरमा चिनाउनु हो । रसुवामा महोत्सव सञ्चालन गर्न बनेको मूल समितिले तयार गरेको प्रस्तावना अनुसारका धेरै विषयहरू समेटिएका छैनन् ।

सात दिनसम्म सञ्चालित महोत्सवमा स्थानीय तथा राष्ट्रियस्तरका कलाकारहरूको प्रस्तुती नै महोत्सवको मुख्य आकर्ष रहृयो । महोत्सव अवधिमा नुवाकोटका धेरै कलाकारहरूको प्रस्तुती रहृयो । रसुवाका कलाकारहरू पनि प्रतिभामा कमी छैनन् भन्ने पनि महोत्सवले संकेत गरेको छ । महोत्सवको निरीक्षण गर्दा महोत्सव भन्ने शब्द सांस्कृतिक कार्यक्रमको पर्यायवाची शब्द हो कि भन्ने अनुभूति पाइयो । यसरी सांस्कृतिक कार्यक्रममा महोत्सव सिमित रहनु जिल्लाको भौगोलिकता र महोत्सवको पर्ूव तयारीको फितलोपन हो भन्न सकिन्छ ।


महोत्सवमा राष्ट्रियस्तरका कलाकारहरू निमा रूम्बा, इन्दिरा गुरूङ, अभिनास घिसिङ, सागर एस वाइवाजस्ता कलाकारका प्रस्तुतीले रौनकता ल्यायो । दिउँसोभरि कुनै कार्यक्रम नभए पनि बेलुका अबेरसम्म स्थानीय तथा राष्ट्रिय कलाकारहरू गला र कलाले दर्शकहरूलाई छमछमी नचाएका थिए । महोत्सव अवधिभर नै अड्डा जमाएर बसेका नुवाकोटका दामोदर खतिवडाले गीत मात्र गाएनन्, कार्यक्रम सञ्चालन समेत् गरे । यसरी जिल्लामा कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्ने कुनै व्यक्ति नभए जस्तो आयोजकले खतिवडालाई नै पुरै कार्यक्रम सुम्पेको थियो । नुवाकोटका अतिथि कलाकारलाई आयोजक बनाउनु भनेको हामी सधैं परजिवी हुनु हो । तर खतिवडाको प्रस्तुतीले दर्शकका मन जित्न सफल भने भएकै थियो ।

नृत्य, दोहोरी गीत, ट्रयाक म्युजिक, पप गीतहरू गाएर दर्शकलाई भरपूर मनोरञ्जन दिन सक्ने कलाकारहरू स्थानीयस्तरमा प्रशस्त रहेछन् भन्ने कुराको महोत्सवले उजागर गरेको छ । तर जुन मात्रामा रसुवाली प्रतिभाको सम्मान तथा उत्थान हुनु पनर्ेर्ेेो, त्यो भने हुन सकेन । अधिकार र मौलिकताको कुरा गरिरहँदा रसुवाका कलाकारहरूको प्रस्तुती जति देख्न पाइएको छ, त्यति पर्याप्त हो भन्ने चाहिँ हैन । तर कलाकारहरू स्वःस्फूर्त आएर अत्यन्त अनुरोधका साथ प्रतिभा देखाउन तल्लीन रहे । त्यसैको फलस्वरूप रसुवाको पहिचानका निमित्त यी कलाकारहरूको पर््रवर्द्धन र सम्मान गर्न सके रसुवा जिल्ला पनि सांस्कृतिक पाटोमा विविधता र धनी छ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

तेह्र वषर्ीय सन्देश उप्रेतीले उदित नारायण झाको 'कैले त्रि्रो पछ्यौरीमा अल्झें' भन्ने गीत गाएर सबैलाई टोलो बनाए । सुरिलो स्वरका धनी उप्रेती रसुवा जिल्लामा छिट्टै नै एक कलाकारको रूपमा चिनिन सक्छन् भन्ने अनुमान उनको प्रस्तुतीबाट गर्न सकिन्छ । महोत्सव अवधिमा यिनको प्रस्तुतीले यिनी जस्तै अन्य प्रतिभावान कलाकारहरूलाई थप हौसला दिएको छ ।

नुवाकोट महोत्सव २०६६ मा दोहोरी गीत प्रतियोगितामा प्रथम स्थान प्राप्त गर्ने रामकुमार देवकोटा र सरिता विश्वकर्माका टोलीले पनि दोहोरी गाएर महोत्सवमा रौनकता दिए । उनीहरू सँगै सनथ देवकोटा, हिरामाया विश्वकर्मा, बुद्धलक्ष्मी थिङ, सिता गजुँरेल, हिरादेवी गजुँरेल, सन्तोष लामा, राजकुमार थापा, उत्तम थापा, लक्ष्मण डंगोल र ठूलोगाउँका दोहारी गायिकाहरूको प्रस्तुतीले धुन्चे बजार गुञ्जयमान भएको थियो । स्थानीय देव लामाले नृत्य पर््रदर्शनी गरेर महोत्सवलाई थप उर्जा प्रदान गरे । लामाले काठमाडौंमा नृत्य निर्देशक भएर पनि कार्य गरिसकेका छन् । रसुवाका यस्ता प्रतिभावान व्यक्तिàवहरूको सहभागिता रहनु रसुवालाई थप उचाइमा पुर्याउन सहयोग गर्नु हो ।

स्थानीय सञ्जीव डिएम, हिरा लामालगायतका कलाकारले पप गीत गाए । लहरेपौवाका प्रकाश पौडेलले आधुनिक गीत गाएर आफ्नो प्रतिभाको प्रस्फुरण गरे भने स्याफ्रुका पराङले पनि आधुनिक गीत गाएर महोत्सवमा थप उर्जा प्रदान गरे । साना भाइबैनीलगायत प्रौढ अवस्थाका साहित्य

कारहरूले रसुवा चिनाउने खालका कविता गाएर साहित्यको अर्को यात्रा गराए महोत्सवमा । तामाङ संस्कृतिका झाँकीहरू, लामा र झाँक्रीका प्रस्तुतीहरू महोत्सवका आकर्षका रूपमा रहेका थिए । स्थानीयस्तरमा बनेका हस्तकलाको स्टल भनौं या स्थानीय उद्यमीहरूद्दारा उत्पादित वस्तुको पर््रवर्द्धनार्थ एक स्टल रहृयो । हिमाली रेन्वो ट्राउट माछाको बिक्री स्टल, होम टिभी र आइचर कम्पनीको बिक्री स्टल, मानेकोर सोसाइटीले उतपादन गरेका ज्ञानवर्द्धक सामग्रीको स्टल, नेपाल आमा समूहको खाना स्टल, बैकल्पिक उर्जाको स्टल र केरूङमा उत्पादित वस्तुहरूको स्टल महोत्सवका मुख्य स्टलहरू रहेका थिए । स्थानीयस्तरमा रहेका वस्तुहरूको प्रचारप्रसार र बजारीकरणमा सहयोग पुर्याउने लक्ष्य लिइरहँदा स्थानीय उत्पादनको प्रदर्शनी कम हुनु महोत्सवमा प्रदर्शनीका लागि उद्यमीहरूलाई प्रोत्साहित गर्न नसक्नु हो ।

हिमालयज स्प्रिङ वाटर कम्पनी रसुवाको उत्पादन हो । यसमा सबैले गर्व गरिरहेका छन् । महोत्सव आयोजनाको एक सहयोगी पात्रको रूपमा पनि रहेको छ उक्त कम्पनी । अन्तर्राट्रियस्तरमा धुन्चेको पानीले बजार पाइरहँदा महोत्सवमा एउटा स्टल नहुनु ...। चन्दनबारीमा बनेको चिज तथा छुर्पीको स्टल नहुनु पनि कम्पनीको कञ्जुस्याइँ मान्न सकिन्छ । हुन त उनीहरूले बजार नपाएको भए स्टलको आवश्यकता रहन्थ्यो । प्रचारप्रसारको खाँचो नरहे पनि महोत्सवको सफलताका लागि यी कम्पनीहरूको उत्पादनको विक्री कक्षको आवश्यकता रहन्थ्यो कि - धुन्चे गाविस आयोजकको रूपमा रहेको थियो भने अरू १७ वटा गाविस सह आयोजकको रूपमा रहँदा रहँदै त्यहाँ उपस्थित हुन त के उनीहरूलाई उद्घाटनमा आउन पठाएको चिठी समेत् धुन्चेको एक होटलमा थन्किएको छ ।

महोत्सव आयोजनार्थ प्रस्तावित योजना तथा क्रियाकलापहरू कति कार्यान्वयनमा आए, कति आउन सकेनन्, त्यसको लेखाजोखा भने आयोजक समितिले नै गर्ला । तर प्रस्तावित कार्यक्रमहरूमध्ये धेरै कार्यक्रमहरू प्रस्तावित मात्र बने तर कार्यान्वयनको चरणमा प्रवेश गर्न सकेनन् । कार्यान्वयन गर्न सकिने र नसकिने भन्ने अध्ययन नगरी तयार गरिएको प्रस्तावना विना अध्ययनको हो भन्न सकिन्छ र सरोकारवालाहरूको छलफल बिना तयार गरिएको योजना हो कि भन्ने लाग्दछ ।

माउन्टेन फ्लाइटको हल्ला निकै चलेको थियो । महोत्सव अवधिका सात दिनमा कतै त्यस्तो हुन्छ कि भनेर कुरिरहँदा उद्घाटनको दिन प्रधानमन्त्री र भ्रमण दलका सदस्यहरू बाहेक कोही उड्न सकेन र उनीहरूभन्दा अरू कसैलाई पनि महोत्सवले उडाउन सकेन । त्यो पनि हिमालयतर्फनभई राजधानीतर्फकेन्द्रीत फ्लाइट रहृयो । धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलहरूको प्रवर्द्धन गर्ने भन्ने प्रस्तावले धुन्चेकै तामाङ संग्रहालयको प्रचारप्रसार गर्न सकेन । विश्वमा नै दर्ुलभ मानिने रेडपाण्डालगायत चराचुरूङ्गीको बासस्थानको पहिचान, लोपोन्मुख जडिबुटीको व्यवसायिक खेतीतर्फउन्मुख भूमिका रहने खालका कार्यक्रम, साइकल प्रतियोगितालगायतका विभिन्न प्रतियोगिताहरू सञ्चालन गर्न महोत्सवले सकेन । शान्तिपूर्ण पदयात्रा गर्नको लागि प्रस्तावनाले इङ्गति गरिरहँदा धुन्चेको बालमन्दिरको प्राङ्गणमा सांस्कृतिक कार्यक्रममा मात्र केन्द्रीत रहेको महोत्सवले लक्ष्य हासिल गर्न सक्यो या सकेन, त्यसको उत्तर मूल समितिसँग रहनेछ ।

विसं २०६२ मा भएको लाङटाङ महोत्सवका दृश्य स्थानीय केबुलबाट प्रसारण भएको थियो । ५/६ वर्षछि आयोजना भएको यसवर्षो महोत्सवले त्यसलाई निरन्तरता दिन सकेन । महोत्सवका क्रियाकलापहरूलाई स्थानीय पत्रकारहरूले जति खिचेका छन्, त्यो नै दस्तावेज हो र आयोजकले सम्पूर्ण क्रियाकलापका दृश्यलाई खिच्ने व्यवस्था नमिलाउनु नै दस्तावेजीकरणमा फितलो हुनु हो ।

तर जे होस् एक वर्षको लक्ष्य र उद्देश्यलाई सात दिनमा पुरा गर्न सकिदैन । महोत्सवमा भए गरेका क्रियाकलापको सिकाई वा कार्य सम्पादन मापन गर्दै आगामी दिनमा पुःन महोत्सव गर्ने र रसुवालाई चिनाउने अभियानले निरन्तरता पाइरहोस् भन्ने शुभकामनासहित ।